Hoofdstuk 9: modificatieprocedures voor het wijzigen van vaardigheden

Vaardigheidstraining / gedragsveranderingtechnieken
Gedragsanalyseschema
Werken met uitlokkende prikkels
Technieken
1. Perceptietraining en verstrekken van informatie
2. Wegnemen en / of aanbieden van uitlokkende prikkels
3. Modeling en instructieleren
4. Werken met aangename gedragsgevolgen: bekrachtigingsprocedures
5. Werken met onaangename gedragsgevolgen: bestraffingsprocedures

Preview samenvatting (3 van de 25 pagina's)

Hoofdstuk 9: modificatieprocedures voor het wijzigen van vaardigheden
Vaardigheidstraining / gedragsveranderingtechnieken
Gedragsveranderingtechnieken = alle technieken die we gebruiken
3 uitgangspunten:
 De hulp die logopedisten en audiologen bieden, bestaat het meeste uit het teweegbrengen
van gedragsverandering bij hun cliënten en/of hun omgeving.
 Gedrag = zicht- of hoorbare handelen + omvat wat mensen weten en denken, en wat ze
voelen. Gedragsverandering impliceert veranderingen in motorisch gedrag, cognities en
emoties.
 De eigenlijke gedragsverandering kan 3 dingen betekenen:
o Doen toenemen van gedrag of ervoor zorgen dat iemand iets méér gaat doen
o Doen afnemen van gedrag of ervoor zorgen dat iemand iets minder gaat doen – vaak
gaat het dan om het ontmoedigen of afleren van minder geschikte of hinderlijke
gedragingen
o Verbeteren van de kwaliteit van gedrag.
 Kan je de cliënt enkel helpen met dit soort technieken gericht op vaardigheden?  Ja
Het veranderen van denkwijzen en gevoelens  andere methoden dan het veranderen van
handelingen.
De meeste methoden  afgeleid uit onze kennis van operante leermechanismen.
Voor het stimuleren van wijzigingen in hoe mensen denken en voelen  beroep op kennis van
respondente (klassieke) leerparadigma.
Methoden uit de ene ‘familie’ veroorzaken ook leereffecten die thuishoren in de andere familie. 
Beide leerparadigma’s grijpen voortdurend sterk op elkaar in.
Sociale leerprincipes = info over het aan- of afleren of verbeteren van vaardigheden + cognitieve en
emotionele gedragsaspecten + de motivationele kanten ervan.
Wat volgt = waaier aan evidence-based methoden en technieken die erop gericht zijn de cliënt en/of
zijn omgeving vaardiger te maken in het uitvoeren van handelingen en deze vaardigheden ook zo
veel mogelijk te stellen, of, de cliënt bepaalde handelingen af te leren.
Indicatiestelling
4 gevallen waarin de logopedist zijn behandeldoelen kan realiseren m.b.v. operante
gedragsveranderingstechnieken:
 Wanneer op het moment van de aanmelding de betekenis- en emotionele componenten van
het probleem nog niet gekleurd zijn door negatieve ervaringen met de stoornis.
o Komt voor wanneer het probleem wordt gedetecteerd, onderzocht en behandeld in
een erg vroeg stadium.
o De therapeut ter hulp geroepen voor bijkomende respondente leerprocessen die de
problematiek vergroten. Hij is de ontwikkeling van negatieve emoties en cognities
voor. Zijn taak = secundaire preventie: stoornis is vastgesteld en er wordt hulp
geboden om de ontwikkeling van verdere complicaties te voorkomen
 Wanneer de emoties die het probleemgedrag uitlokten er nu niet meer zijn, maar het
probleemgedrag blijft bestaan als een sterk geautomatiseerd gedragspatroon, foutieve
gewoonte, ontbrekende vaardigheid.
 Wanneer het gaat over een eenvoudige problematiek waarin emoties een kleine rol spelen.
o Therapeut zal alert moeten zijn voor het optreden van emotionele leerprocessen
 Wanneer de cliënt en de context een grote veerkracht bezitten, in die mate dat de
logopedische of audiologische interventie zich kan beperken tot het aanleren of aanscherpen
van vaardigheden en het optimaliseren van probleemoplossend gedrag.
Handelingen uitlokken en aan- of ontmoedigen via operante gedragsveranderingstechnieken
2 manieren waarop operante gedragingen kunnen worden aan- of afgeleerd:
 Door ze uit te lokken
 Door ze te bekrachtigen of bestraffen
 Door iets te doen met de antecedente en consequente stimuli.
o Uit deze 2 aangrijpingspunten is een reeks van operante
gedragsveranderingstechnieken afgeleid.
o De meeste worden veel toegepast in de logopedische behandeling van
communicatiestoornissen en in de audiologie.
Gedragsanalyseschema
Uitlokkende prikkel of situatie / discriminatieve prikkel / antecedente stimuli
 = context waarin gedrag leidt tot gunstige gedragsgevolgen.
 Discriminatieve prikkel  in de omgeving zijn er tegelijkertijd 10.000 verschillende
prikkels (visueel, tactiel, geur, …), 1 trekt de aandacht
 Antecedente stimuli  prikkels die voorafgaan aan gedrag & gedrag uitlokken
 Het gedrag wordt uitgelokt door wat je waarneemt.
Gedrag
Gevolgen:
 Verwachte positieve gevolgen
 Reële negatieve gevolgen
 Gedrag aanleren / afwijzen  via uitlokkende prikkels / gedragsgevolgen