Articuleren een samenspel van neurofysiologische, psycholinguïstische, en psycho – akoestische factoren

Zenuwstelsel als aansturing van spraak en gehoor
Centraal zenuwstelsel
Perifeer zenuwstelsel
Craniale zenuwen
Autonoom zenuwstelsel
Productie van spraakgeluid: van hersenen naar spraakorganen
Diverse organen

Preview samenvatting (3 van de 7 pagina's)

Les 2: articuleren een samenspel van neurofysiologische,
psycholinguïstische, en psycho – akoestische factoren
Neurofysiologische factor van articulatie
Articulatie = secundaire aangeleerde functie (niet nodig voor overleving)
 Articulatie wordt kwetsbaar wanneer welzijn van het organisme in gedrang komt
 Geen articulatie wanneer je te maken krijgt met de primaire functies (slikken, geeuwen, …)
Neurofysiologisch rijpingsproces = geboorte tot 12j.
Articulatie veranderd niet na 7j.
Zenuwstelsel als aansturing van spraak en gehoor
Centraal zenuwstelsel
= hersenen + ruggenmerg
Hersenstam = brain stem
Kleine hersenen = cerebellum
2 hersenhelften / grote hersenen = cerebrum
 CZS dient voor productie en verwerking van info
 Info via PZS doorgestuurd / ontvangen vanuit zintuigen, slijmvlies, huid, spieren, organen,
gewrichten
Hersenzones voor spraak en gehoor
Voornaamste afdalende motorische banen betroken bij articulatie = cortico – bulbaire & cortico –
spinale banen
Linker hemisfeer = (voor taal dominante hemisfeer)
zone van Broca  staat in voor taal – en spraakproductie
zone van Wernicke  staat in voor taal – en spraakperceptie
Rechter hemisfeer = minor speech (zorgt voor emotionele, sociale en gememoriseerde spraak)
Motorische cortex = initiëren van spraakbewegingen (spiercommando vertrekt hieruit)
Cerebellum & basale ganglia  staan in voor bijzondere functies
 heeft ook compensatoire functie (moet verbinding maken met craniale zenuwen voor
articulatie)
 via afferente sensorische banen  info terug naar hersenen
Laesie:
 van hoger gelegen deel = aanleiding tot plasticiteit van spieren
 in onderste deel = slapte (flaciditeit)
Perifeer zenuwstelsel
Bevat:
Ruggenmergzenuwen (romp en ledematen = 31)
Craniale zenuwen (belangrijk voor zintuigelijk functies + aansturen van orofaciale structuren = 12)
Afferente (= naar grote hersenen toe) en efferente (van binnen naar buiten) banen
Craniale zenuwen:
Spelen een rol bij de spraak + primaire mondfuncties (zuigen, kauwen, …)
Nummer Nervus …
Type
Belangrijkste functies
Trigeminus
Gemengd
Sensibiliteit van gelaat + aansturen van kauwspieren
Vꓲꓲ
Facialis
Gemengd
Mimiek + smaaksensatie + regulatie speekselklieren
Vꓲꓲꓲ
Acusticus
Sensorisch
Gehoor en evenwicht
ꓲX
Glossopharyngeus Gemengd
Smaaksensatie + aansturen keelspieren
Vagus
Gemengd
Stemgeving
Xꓲ
Accessorius
Motorisch
Aansturen van nek – en halsspieren
Xꓲ
Hypoglossus
Motorisch
Aansturen van tong – en halsspieren
Craniale zenuwen genummerd obv plaats waar ze de hersenstam verlaten (ꓲ = hoogste positie, Xꓲꓲ = meest caudaal)
Naam: verwijzing naar functie / structuur / verloop
Niet alle craniale zenuwen zijn van even groot belang voor de spraakproductie / receptie
1. Nervus trigeminus
o Grootste craniale zenuw
o Bevat motorische en sensorische tak
 Sensorische tak staat in voor oppervlakkige en diepe gevoeligheid van
structuren van aangezicht, mond, onderkaak
 Motorische tak = bezenuwing van kauwspieren, zachte verhemelte, delen
van de tong
o 3 delen
o Laesie  aantasten van spraak door verminderde tactiele gevoeligheid van het
voorste 2/3 van de tong + verlamming kauwspieren
o Neuralgie  hevige intermittente pijnscheuten in aangezicht (veroorzaakt door
uitzetting van bloedvat dat er tegen drukt)  oorzaak onbekend (idiopathische vorm) 2. Nervus facialis
o In verbinding met 4 craniale zenuwen
o Lang kronkelig verloop
o Geeft motorische impulsen naar musculus stapedius + oppervlakkige spieren van
voorhoofd en aangezicht
o Sensoriële tak te maken met:
 Smaakgewaarwording in 2 voorste delen van tong
 Werking van speekselklieren en zacht verhemelte
 Diepere druk en houdingsgevoeligheid van faciale spieren
o Aandoening van deze zenuw  paralyse van de spieren die gelaatsuitdrukking sturen
(paralyse van Bell / Bell’s palsy)
o Laesie: aanleiding tot:
 Pijn achter en in het oor
 Gehoorverlies door paralyse van musculus stapedius
 Smaakverlies
 Unilateraal wegtrekken van faciale spieren
 Speekselvloed
o Facialis – pathologie tast spreken aan + gelaatsuitdrukkingen (= weergeven van emoties
tijdens communicatie) 3. N. acusticus
o 2 sensorische takken (staan in voor gehoor en evenwicht)
o Uitval brengt pathologische toestanden met zich mee
o Kan ook belangrijke gevolgen met zich meebrengen voor de spraak (oa wegvallen van
auditieve feedback) 4. N. glossopharyngeus
o Motorische + sensorische tak
o Zorgt voor gevoel in:
 Achterste 3e van de tong
 Farynx
 Zachte verhemelte
 Uvula
 Amandelbogen
o Laesie  kan leiden tot:
 Slikproblemen
 Toegenomen speekselproductie
 Verminderde samentrekking van farynxwand
 Deviatie van uvula
o Direct gevolg = hypernasaliteit
o Articulatie = minder zuiver (door aantasting van achterste deel van tong)
5. N. vagus
o Sensorische + motorische einden
o Verstrekt de sensatie in uitwendige gehoorgang + aantal structuren in farynx en
larynx
o Aantasting = fonatieproblemen
o Articulatie minder gestoord
6. N. accessorius
o Bezenuwt intrinsieke spieren van het bovenste deel van de larynx, farynx, uvula
o Bezenuwt aantal nek – en halsspieren
o Laesie  aantasten van fonatie en resonantie + problemen met uitvoeren van
zijwaartse hoofdbewegingen 7. N. hypoglossus
o Belangrijkste zenuw voor de articulatie
o Proprioceptieve + kinesthetische FB van tong
o Deze vorm van FB bevat meest belangrijke sensorische info om normale articulatie te
blijven toepassen (niet om articulatie te leren)
o Geeft sensorische en motorische info aan de tong