Les 1-Inleiding articulatie

Spraak bestuderen vanuit: (waar komt de stortvloed van woorden vandaan?)
Taal & spraak / articuleren = nauw met elkaar verbonden
Model van taalproductiemechanisme
Inwendige feedback / feedforward
Interne feedbacksystemen van belang

Preview samenvatting (1 van de 4 pagina's)

Les 1: inleiding Spraak bestuderen vanuit: (waar komt de stortvloed van woorden vandaan?)  Fylogenese Hoe is spraak ontstaan in de menselijke evolutie? protolexicon van 10 woorden al opbouwen, combineren vanaf 2j. op creatieve wijze om vanalles duidelijk te maken  Ontogenese / ontwikkelingsfysiologie Hoe ontwikkeld de articulatie van een kind tot volwassenheid?  Anatomie en fysiologie Welke organen, spieren, zenuwen en hersengebieden zijn betrokken bij het articuleren en hoe werken ze?  Microgenese Processen die zich afspelen in de hersenen tijdens het spreken, dingen die we niet zien.  Articulatorische, auditieve, akoestische fonetiek Hoe en waar maken we spraakklanken / fonen & hoe nemen we ze waar?  Fonologie Hoe kunnen we een fonetische stoornis onderscheiden van een fonologische?  SML = spraakmotorische leerprincipes Welke principes van motorisch leren geven aanleiding tot een relatief permanente verandering in de bekwaamheid om een beweging uit te voeren?  Psychologie / sociologie Welke impact heeft het gestoorde spraakgedrag op het individu en de omgeving? Perspectief kiezen = welk woord je gaat gebruiken afhankelijk van de situatie. Mental syllabary = articulatorische gebaren liggen klaar voor hoogfrequente syllaben. Wat doen de hersenen wanneer je een plaatje van een object benoemt?  Tot 200 ms = bronnen in occipitaal / pariëtaal / temporale grensgebied  200 – 400 ms = in hert perisylvische gebied  400 – 600 ms = activiteit in frontale cortex  Spreken : Met zijn medemens in contact treden (wordt mogelijk door taalsysteem) Via dit contact gevoelens, wensen, gedachten en meningen formuleren Taalsysteem betrekking op:  Geheel van uitingsmiddelen  Bestaat uit akoestisch beeld + betekenis die daaraan verbonden wordt  Taalgebruik = individuele actie van de mens (denkend of manifesterend taalelementen tot taal maken)  Denken = inwendige act, gebruik maken van inwendige spraak, taalelementen tot inwendige taal maken  Taalelementen -> taal obv uitwendige act met hoorbare elementen (spraakklanken) o Gebruik maken van letters (grafemen) / gebaren (= ook spreken) o Gebruik van letters = schrijven en lezen o Bij spreken (klanken / gebaren) en schrijven = uitwendige taal Spraak = primaire, belangrijkste, eerst geleerde en meest gebruikte vorm van taal. Spreken = hoorbare, door de spierwerking van de perifere organen, tot geluid gemaakte idee dat het product is van een inwendig geformuleerde gedachte. Articuleren = specifieke bewegingen van kaak, tong, … (articulatoren) bij de productie van spraakklanken en van het gebruik van de spraakklanken als drager van betekenis in de taal.  Articuleren = eind – en startproduct van een complex proces als spreken waarbij sensorische, cognitieve, emotionele en motorische vaardigheden interfereren (op elkaar inwerken) Taal & spraak / articuleren = nauw met elkaar verbonden:  De een kan niet zonder het ander  Het gaat niet om een één – op – één relatie o Niet meer in staat om te spreken, taalcapaciteiten onaangetast o Spreken bewaard gebleven, taal verloren of ernstig gestoord Communiceren obv spraakklanken = omzetten van ideeën in articulatiebewegingen. Obv idee dat spreker wil meedelen concept gevormd Krijgt als preverbale boodschap een grammaticale vorm woordvolgorde, woordkeuze en woordvorming van belang Construct ontstaat (na fonologische encodering via fonetisch plan omgezet in articulatiebewegingen) Overt speech = omzetten in articulatiebewegingen via fonetisch plan. Covert speech = onderliggend, voorbereidend werk dat nodig is om tot articulatie te komen. Model van taalproductiemechanisme:  Bestaat uit verschillende verwerkingscomponenten (elk component ontvangt input en genereert output)  3 fundamentele componenten: conceptualizer, formulator, articulator 1. Boodschap geïnitieerd vanuit conceptualizer (verantwoordelijk voor mentale activiteiten) 2. Resultaat = preverbale boodschap (weerspiegelt idee van de zender) 3. Preverbale boodschap vormt input voor formulator  zorgt voor linguïstische structuur (grammaticaal, woordvormen) 4. Resultaat = fonologisch plan omgezet in fonetisch / articulatorisch plan 5. Fonetisch plan geconcretiseerd door articulator (= sprake van articuleren)  Op elk niveau = monitoring o Conceptualizer = nagaan wat de spreker wilt zeggen of dit wel gezegd kan worden o Formulator = nagaan of grammaticaal en fonologisch alles correct gecodeerd is o Articulator = articulatie gecontroleerd  = sprake van cybernetisch model (aanwezigheid van feedbackmechanismen)  Auditieve FB = 1 van de feedbackmechanismen o Belangrijk feedbacksysteem bij het leren articuleren (voor jonge kinderen) o Minder belangrijk voor volwassenen: werken meer op interpersoonlijk niveau (opvangen van linguïstische en niet – linguïstische info) o Nadeel: het komt te laat, fout is gemaakt o Speelt vooral een rol bij grotere gehelen o Auditieve aspect krijgt andere functie (luisteren naar wat er gezegd wordt) o Rol van auditief feedbackmechanisme overgenomen door tactiele en proprioceptieve feedbackmechanismen (= orale stereognosie) Tactiele feedback = treedt op bij contact tussen articulatiepunten. o Geeft informatie na de gebeurtenis (door vertraging minder belangrijk voor volwassenen) o Ook bij het leren articuleren auditieve ervaringen voortdurend gekoppeld aan tactiele en andere sensorische ervaringen = kennis van articulatiebewegingen Proprioceptieve feedback = verwezen naar informatie over positie van articulatieorganen en interne spierspanning. o Voor volwassenen belangrijk o Informatie snel gegeven (tijdens de gebeurtenissen) o Info over spanning spieren, stand van articulatoren tijdens articuleren, info over de snelheid waarmee spierspanningen veranderen  Tactiele + proprioceptieve feedback = orale stereognosis  Vanaf het begin = voortdurende koppeling tussen auditieve sensaties en andere extero – en interoceptoren  kennis resulteert in inwendige feedback Inwendige feedback / feedforward  Belangrijk voor volwassenen  Articulatiesnelheid ligt hoog, beperkt aantal fouten en correcties = niet merken dat er terugkoppeling is  Feedforward en feedback spelen samen in op de controle van articulatiebewegingen  Trage bewegingen gecontroleerd door perifere FB Interne feedbacksystemen van belang: Voor info tijdens het spreken zelf Geven aan of er voldoende spanning is, in de juiste positie, … Therapie = teruggrijpen naar auditieve FB  Einde therapie = afbouwen van auditieve FB (ten voordele van tactiele en proprioceptieve FB) <h1>Document Outline</h1><li>Spraak bestuderen vanuit: (waar komt de stortvloed van woorden vandaan?)</li>