Algemene Psychologie - Hoofdstuk Aandacht

Selectieve aandacht
Filtertheorie
Cocktail-party fenomeen
Gemaskeerde subliminale priming
The monkey strikes again
Spatial cuing (Posner)
Stimulus Onset Asynchrony / SOA
Aandacht en zoeken
Verdeelde aandacht

Preview samenvatting (3 van de 5 pagina's)

Hoofdstuk 7: Aandacht
Wat is aandacht?
Aandacht = het zich concentreren op een bepaalde externe prikkel of interne gedachte, ten nadele
van andere prikkels en gedachten.
Capaciteit = beperkte resources, er is een aandachtslimiet  beperkt in hoeveelheid aandacht + in
aantal kanalen waarover ze die capaciteit verspreiden.
Selectieve aandacht
Selectieve aandacht = noodzakelijk om de relevante info te filteren uit de voortdurende
binnenkomende info en in details te verwerken  om er daarna snel en gepast op te reageren.
Verwerking van niet – geselecteerde elementen onderdrukt (blind voor datgeen onze aandacht niet trekt)
Selectieve aandacht manifesteert zich op 3 manieren:
o Filtreren
o Oriënteren
o Zoeken
Aandacht en filtreren
Dichotische luistertaak:
2 auditieve kanalen: op 1 de focus leggen, de ander negeren
Geattendeerde boodschap = de boodschap waar je je aandacht op richt.
Niet – geattendeerde boodschap = boodschap die je negeert.
Wat heb je wel onthouden van de genegeerde boodschap?
o Verandering van toonhoogte (man  vrouw)
oppervlakkige info
o Maar niet verandering van taal / inhoud / oorspronkelijke taal
Filtertheorie (Broadbent – 1958)
Selectieve filter = bevindt zich vóór het KTG  beslist welke info doorgegeven wordt en welke niet
(er wordt niet gefilterd op betekenisniveau, enkel fysieke info gaat door).
= vroege selectie – theorie = filter staat vooraan in informatieverwerkingssysteem – filtert
enkel fysische eigenschappen
Binnenkomende info vanuit verschillende zintuiglijke kanalen  krijgt sensorische
representatie
Info doorgelaten naar KTG  in KTG en verdere processen verwerkt tot betekenisniveau
Verwaarloosde info  soms doorgelaten door filter, sensorische representatie al verloren
vóór betekenisanalyse
Cocktail – party fenomeen
Filter lekt  Moray 1959
Cocktail party – effect = eigen naam vaker oppikken in verwaarloosde oor dan andere namen.
 Genegeerde info niet volledig onderdrukt (afgeblokt)  soms geraakt er nog info door de
filter (bv. eigen naam)
Subliminale perceptie = stimulus wordt aangeboden onder bewustzijnsdrempel (krijgt geen bewuste
aandacht, niet waargenomen)  toch verwerking op betekenisniveau (subliminale prime vergemakkelijkt herkenning van
gerelateerde doelstimulus).
Gemaskeerde subliminale priming
Marcel  1983
Priming effect = voorprikkelen, voorverwarmen van mentale representatie van een stimulus die er
nog niet is, maar die wel verwacht kan worden (stimulus verschijnt  snellere verwerking).
 Doelstimulus herkend onder 2 condities
o Zout  peper
lezen van woord peper, activeert mentale representatie van zout (zo opgeslagen in semantisch netwerk)
o Zout  regen
Attentuatietheorie = enkel geselecteerd kanaal met volledige capaciteit verwerkt (andere kanalen
wel verwerkt maar met minder energie  verzwakt).
Bottleneck = flessenhals, door beperkte informatieverwerkingscapaciteit gaat er een deel van de
binnenkomende info verloren.
 Elk signaal heeft pertinentie index (belangrijkheidsgraad)
 Enkel signalen met hoge index  diepere verwerking
o Pertinentie gebaseerd op iemands huidige verwachtingen, voorgaande ervaringen,
schemata (= aangeboren / aangeleerde routines – volgen verwachtingspatroon gebaseerd op voorgaande ervaringen)
 Info die niet past in schema  minder snel / niet opgemerkt
The monkey strikes again
Radiologen richten zich elke dag op foto’s van longen (tumoren ontdekken)  maar 30% heeft het
door dat er een foto van een aap tussen de foto’s van de longen zit
Aandacht en oriënteren
Ergens selectief aandacht aan schenken  vaker voorkomende en eenvoudigere manier =
informatieverwerkingssysteem ergens op richten (oriënteren op iets)
Spatial cuing (Posner (1980)
Hoe snel verloopt een aandachtsverschuiving?
Fixeren op punt midden op het scherm  zo snel mogelijk reageren op doelwit dat links / rechts
verschijnt
 Snellere aandachtsverschuiving  vlak vóór doelwit een waarschuwingssignaal
o Kort teken waar het doelwit verschijnt
o Centraal teken dat richting aanwijst
80% juist met signaal
Stimulus Onset Asynchrony / SOA = tijd tussen verschijnen van waarschuwingssignaal en verschijnen
van doelwit. Aandacht meten op:
Indirecte manier = reacties op het doelwit
Directe manier = met gespecialiseerd apparaat (eye trackers / oogbewegingsmeetapparaat)
Aandacht oriënteren op:
Overte manier
o Hoofd en oogbewegingen
o Directe meting via eye tracker
Coverte manier
o Verwerkingsfocus verschuift
o Indirecte meting via spatial cueing experiment
2 manieren om selectieve aandacht te oriënteren:
Exogene aandacht (bottom – up)
o Automatisch en reflexief
o Oriënteringsreactie onder controle van stimulus buiten infoverwerker
o Plotse verandering in periferie van gezichtsveld
(abrupte verschijningen, bewegingen, geluiden, …)
o Gebruikt en misbruikt in reclame
Endogene aandacht (top – down)
o Vrijwillige aandachtssturing
o Sturing bepaald door mix van stimuluskenmerken en kenmerken van
informatieverwerker
Itti en Koch
 Model van selectieve aandacht
 Bepaalden voor de mens in elke situatie de saliënte punten = meest in het oog springend.
 Saliëntekaart = kaart met heldere punten die de visueel meest interessante delen aanduiden
van de oorspronkelijke scene. Kijksporen = patronen van oogbewegingen geregistreerd tijdens bekijken van schilderij, steeds met
verschillende kijkopdracht.
 Aandacht steeds op verschillende manier verdeeld over beschikbare info