Ethiek binnen gezondheidsbevordering - ZELFSTUDIE
Zie website Gezond Leven ‘Ethisch werken in gezondheidsbevordering’.
Wat is ethische gezondheidsbevordering (gezondheidswinst
realiseren, solidariteit, keuzevrijheid)
Wat is juist, wat is fout? Wat zou de norm voor menselijk handelen moeten zijn?
Binnen het domein van gezondheidsbevordering vragen zowel de keuze voor het werken
naar een bepaalde doelgroep, de selectie van strategieën en technieken die je gebruikt als de
partners met wie je samenwerkt om een ethische afweging.
Ethische afwegingen maken we vanuit een visie op wat ethische gezondheidsbevordering
inhoudt, en door de interventie af te toetsen aan een aantal concrete ethische criteria.
Gezondheidswinst
Een kwaliteitsvol leven is voor iedereen een streefdoel, en gezondheid heeft hierin een
belangrijke plaats.
ethische gezondheidsbevordering is gericht op duurzame lichamelijke, geestelijke en sociale
gezondheidswinst te realiseren.
Gezondheidswinst wordt het best gerealiseerd door gezondheid te bevorderen, te
beschermen of te behouden via het empoweren van individuen, organisaties en
gemeenschappen (hen versterken in hun competenties die nodig zijn om hun gezondheid
positief te beïnvloeden) en het inrichten van de fysieke, sociale, economische en politieke
omgeving zodat die gezondheid en gezond gedrag ondersteunt en bevordert.
Solidariteit
bestaan verschillen op vlak van gezondheid: Tussen mensen die lager op de
sociaaleconomische ladder staan en mensen met een hogere socio-economische positie.
deze gezondheidsongelijkheid=onrechtvaardig.
gezondheid =de resultante van een samenspel tussen individuele, sociale en
omgevingsfactoren en valt dus niet te reduceren tot enkel een individuele
verantwoordelijkheid of capaciteit.
ethische gezondheidsbevordering vertrekt vanuit het solidariteitsbeginsel. Zorg dragen voor
ieders lichamelijke, geestelijke en sociale gezondheid is ook een maatschappelijke en
collectieve verantwoordelijkheid.
Keuzevrijheid
Respect voor keuzevrijheid = belangrijk ethisch beginsel.
Dit houdt ook de keuze voor een niet-gezonde levensstijl in.
Autonomie is echter geen absolute (voor)waarde, in die zin dat persoonlijke keuzes
de gezondheid van anderen niet zouden mogen schaden.
Ethische gezondheidsbevordering is gericht om van de gezonde keuze de meest evidente en
makkelijkste keuze te maken
regels toe leggen die ongezonde keuzes en/of de verkoop en toegankelijkheid van
ongezonde producten ontmoedigen, bemoeilijken of verbieden.
Wat zijn de ethische criteria?
Zie Ethische code voor sector gezondheidsbevordering: te kennen en te verklaren zijn
de 3 groepen van ethische toetsingsprincipes.
Als je wil nagaan of je interventie ethisch te verantwoorden is, kan je ze aftoetsen aan 12
ethische criteria.
Ethiek is geen zwart-wit verhaal, en vaak een kwestie van zorgvuldig afwegen van criteria
waarop je interventie goed scoort tegenover criteria waar je interventie minder goed op
scoort.
We clusteren de criteria in 3 groepen:
1. kernprincipes die het doel van ethische gezondheidsbevordering omvatten
De interventie en het partnerschap leveren maximale en duurzame
gezondheidswinst (gezondheidsstatus, gedrag en/of omgeving) en vermijden
maximaal gezondheidsschade
bij voorkeur samen werken met partners die geen producten of diensten
leveren of produceren waarvan bewezen is dat ze schadelijk zijn voor de
gezondheid.
Samenwerkingen waar wél producten leveren of produceren waarvan
bekend is dat ze schadelijk zijn voor de gezondheid, worden duidelijk
gemaakt:
de gezondheidsorganisatie behoudt steeds zijn volle onafhankelijkheid, is
transparant en communiceert duidelijk over deze samenwerking.
draagt het geheel aan interventies en partnerschappen in de mate van het mogelijke
bij tot het verkleinen van gezondheidsongelijkheid. (hoewel niet elke individuele
interventie dit kan realiseren)
Gezondheidsongelijkheid refereert aan de structurele en vermijdbare verschillen die
inzake gezondheid bestaan tussen groepen van mensen (en vaak, maar niet uitsluitend
samenvallen met socio-economische verschillen).
De interventie en het partnerschap zijn zoveel mogelijk gericht op het versterken van
de gezondheidsvaardigheden van de doelgroep (i.e. het empoweren van de
doelgroep) en het structureel versterken van een gezonde omgeving
dit via de verschillende soorten strategieën:
educatie
omgevingsgericht werken
afspraken en regels
zorg en begeleiding.
2. criteria van deontologisch handelen
Er is transparantie naar alle betrokkenen (doelgroep, partner) over de interventie en
het partnerschap (doel, gezondheidsclaims etc.).
De interventie en het partnerschap zijn conform de wet- en regelgeving die van
toepassing is, gaande van algemene en fundamentele wetten (vb. de universele
rechten van de mens, de kinderrechten, en de wet op gendergelijkheid) tot
specifieke of technische wetten (vb. de regels inzake niet-commerciële reclame, de
Europese GDPR-wetgeving en de auteursrechten).
Er is bij alle betrokkenen bereidheid publieke verantwoording af te leggen over de
interventie en het partnerschap, en er wordt verantwoordelijk omgegaan met
middelen (personeel, budgetten,…).
3. criteria van sociaal en rechtvaardig handelen
Er is maximale toegang voor alle doelgroepen tot de interventie.
interventie & partnerschap zijn gemeenschapsgericht: ze vertrekken vanuit de nood van een
gemeenschap en komen niet enkel tegemoet aan een (commercieel) doel van de partner.
De autonomie van de doelgroep wordt gerespecteerd binnen de interventie (voor zover de
vrije keuze niet schadelijk is voor de gezondheid van derden), en de onafhankelijkheid van de
gezondheidsorganisatie wordt gewaarborgd binnen het partnerschap.
De partners maken vooraf duidelijke afspraken over het publicitair gebruik van de
samenwerking.
De interventie en het partnerschap volgen het principe van non-discriminatie:
elke vorm van discriminatie naar sekse, huidskleur, afkomst, nationaliteit of etnische
origine, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, leeftijd, geloofs- of
filosofische overtuiging, huidige of toekomstige gezondheidsstatus, handicap of
lichamelijk kenmerk wordt vermeden.
De interventie en het partnerschap vermijden stigmatisering, negatieve stereotypering,
‘victim blaming’ en schuldinductie voor/van/bij bepaalde groepen of individuen.
Er wordt stil gestaan bij mogelijke onbedoelde effecten van de interventie en het
partnerschap op deze vlakken.
Er wordt gestreefd naar een duurzaam productie- en aankoopbeleid binnen de interventie en
het partnerschap.
Ethische code voor sector gezondheidsbevorderingLeven-ethische-code.pdf
Document Outline
Wat is ethische gezondheidsbevordering (gezondheidswinst realiseren, solidariteit, keuzevrijheid)
Gezondheidswinst
Solidariteit
Keuzevrijheid
Wat zijn de ethische criteria?
Zie Ethische code voor sector gezondheidsbevordering: te kennen en te verklaren zijn de 3 groepen van ethische toetsingsprincipes.
1.1. Ethiek = ‘wat is goed handelen?’
SOCRATES
HOE MOETEN WE LEVEN?
ZELFSTANDIG NADENKEN
1.2. Normen en waarden
( https://www.youtube.com/watch?v=tgO26yd7nFE&t=10s
NORM (norma = winkelhaak)
WAARDEN
VERSCHIL WAARDEN EN NORMEN (Waarden zijn nooit ten volle haalbaar. Je kunt ze niet naleven, maar wel ernaar leven. Waarden zijn niet af te dwingen; ze roepen meestal tot iets op, inspireren ons tot bepaald handelen. Over waarden kun je niet rapport...
SAMENHANG WAARDEN EN NORMEN
ETHIEK
FREEGAN
1.4. Ethiek en recht
RECHT: ONTSTAAN-BESTAANSREDEN
BETEKENIS VAN ‘RECHT’
SOORTEN RECHT
BRONNEN VAN REGELS DIE IN HET RECHT VAN TOEPASSING ZIJN
VERBAND ETHIEK EN RECHT
PRAKTISCHE VOORBEELDEN
1. Wat betekent deskundige zorg voor de diëtist?
Hoe kan deskundige zorg worden gewaarborgd?
Omgevingsanalyse:
Toenemende zorgvraag:
Behoefteverschuiving:
Dubbele problematiek:
Wat is de uitdaging voor de zorg- en welzijnssectror?
2. De wet op de uitvoering van de gezondheidsberoepen (KB78)
WUG piramide:
3. Hervorming wetgeving gezondheidszorg
Reorganisatie van de zog:
De hervormde regelgeving berust op 3 pijlers:
De hervorming zal worden ondergebracht in twee bijkomende wetten:
3. Het beroep diëtist
KB van 19 febr 1997:
Beroepscompetentieprofiel (BDP)
Beroepskwalificatie (BK)
Definitie
Gedragscodes van de diëtist
1. Zoek antwoorden in BK
Mag de diëtist een patiënt wegen en meten?
Mag de diëtist geneesmiddelen voorschrijven?
Mag een diëtist de glycemie meten via een vingerprik?
Mag de diëtist een BIVA meting doen?
Mag de diëtist voedingsadvies geven bij nierpatiënten?
Mag een diëtist de bloeddruk meten van een patiënt?
1. Heeft de mens recht op gezondheid(szorg)?
2. Internationale context patiëntenrecht
3. Ontstaan van de patiëntenrechtenwet: 22 augustus 2002: wet betreffende de rechten van de patiënt
4. Definities en toepassingsgebied van de wet op de patiëntenrechten (hoofdstuk 2)
Patiënt:
Gezondheidszorg:
Beroepsbeoefenaar volgens wetgeving:
5. Rechten van de patiënt
1) Recht op een kwaliteitsvolle gezondheidszorg
kwaliteitsvolle dienstverstrekking bekomen door:
Zelfbeschikking:
Zelfbeschikking in een cultuurgevoelige maatschappij
Hoe zorgen voor een anderstalige patiënt? Enkele tips:
Hoe zorgen voor een patiënt als deze moeite heeft met praten of helemaal niet (meer) kan praten?
Individuele behoefte patiënt:
2) Recht op vrije keuze van beroepsbeoefenaar
moslimpatiënten in ziekenhuizen
3) Recht op informatie over de eigen gezondheidstoestand
Vertrouwenspersoon
Het recht om niet te weten:
Therapeutische exceptie:
4) Recht op toestemming
5) Recht op inzage en recht op een kopie van het patiëntendossier
6) Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer
7) Recht op klachtenbemiddeling
Knelpunten in het klachtrecht:
8) Recht op pijnbestrijding
6. Vertegenwoordiging van de patiënt
Minderjarige patiënten
Meerderjarige wilsonbekwame patiënt
7. De federale commissie “rechten van de patiënt”
8. Naleving van de patiëntenrechtenwet
1. Beroepsgeheim in een notendop
Moet/mag zorgverlener geraadpleegd door minderjarige, beroepsgeheim bewaren tegenover ouders?
Oordeelonbekwame minderjarige
Oordeelsbekwame minderjarige
2. Houders medisch beroepsgeheim
De artsen, apothekers, vroedvrouwen
De andere personen
3. Strafmaat
4. Beroepsgeheim en ethiek
vragen bij overweging doorbreken beroepsgeheim
5. De gegevens die onder het geheim vallen
6. Het medisch geheim indien de patiënt slachtoffer is
7. Wettelijke uitzonderingen op het beroepsgeheim
Beroepsgeheim doorbreken
Getuige in rechte of een parlementaire onderzoekscommissie
VB zwijgrecht
Wet verplicht om geheimen bekend te maken
Artikel 458bis van het strafwetboek: bescherming van kwetsbare personen:
Alle voorwaarden moeten vervuld zijn:
ART 422bis: schuldig hulpverzuim/hulpverleningsplicht
8. Beroepsgeheim en de nieuwe media
1. Zorgethiek en ethische reflectie over goede zorg
2. Ethiek (herhaling)
3 stromingen binnen de ethiek
Casus als voorbeeld: pg 84
Wat wenst de patiënt van de zorgverlener?
3. Vier ethische principes in de zorg !!!!! (EXAMEN)
1) Weldoen
CASUS
2) Niet schaden
3) Autonomie
4) Rechtvaardigheid
4. Vijf dimensies van het zorgethisch proces
Voorbeelden 5 dimensies van het zorgethisch proces
5. Cirkels van zorg (lezen)
5. De kleine goedheid
Mango momenten:
6. Morele stress
Definiëring
Prevalentie en mogelijke oorzaken
Oorzaken:
Beïnvloedende factoren
Individueel (=micro)
Contextueel (meso) niveau van zorgorganisatie
Contextueel (macro)
Gevolgen morele stress
Coping-mechanismen
Ethische verstilling
Blijvend engagement
Verlaten van beroep, team of organisatie
7. Morele veerkracht
Draagkracht en draaglast
Draaglast
Draagkracht
Morele veerkracht als hulpbron
Het ‘morele veerkrachthuis’
1) Zelfkennis, Zelfreflectie en Zelfzorg
2) Ik en mijn team
3) Waardering
4) Mildheid en (zelf)relativering
5) Morele moed
6) Zingeving
1. Menselijk lijden
Defintie lijden
2. Palliatieve zorg
Definiëring en wetgeving
2 wetten staan centraal
1) Wet op de palliatieve zorg ( 14 juni 2002)
2) Euthanasiewet ( 28 mei 2002)
Paliatieve sedatie!!!
Palliatieve zorg bij het levenseinde:
3. Euthanasiewet (28 mei 2002)
Voorwaarden
Voorwaarden voor euthanasie bij meerderjarigen:
Voorwaarden voor euthanasie bij minderjarigen
Procedure
Euthanasie bij minderjarigen
4. Voorafgaande zorgplanning
1) De negatieve wilsverklaring
2) De wilsverklaring euthanasie (bij onomkeerbaar coma)
Voorwaarden:
Procedure:
Euthanasie bij dementie:
3) De verklaring inzake de teraardestelling
4) Verklaring voor orgaandonatie
5) Lichaamsschenking aan de wetenschap
5. De diëtist en het levenseinde
Behandeldoelen in de laatste levensfase
Comfortvoeding:
Geen vocht en voeding meer: NPO (niets per os) + ook geen kunstmatige toediening
Stopzetting vocht en voeding: beleving bij de naasten
Gangbare opvatting:
Verzorgend team dient aandacht te besteden aan volgende punten:
Vocht- en voeding en fysiologie tijdens het stervensproces
Mogelijke nadelen na stopzetting vocht en voeding:
1. Ethische dilemma’s
Kenmerken ethisch dilemma:
Dilemma’s op verschillende wijzen geformuleerd
2. Stappenplan aanpak ethische dillema’s (door KNMG)
Dilemma verkennen
Morele vraag formuleren
Betrokkenen en argumenten analyseren
Argumenten afwegen
Subsidiariteit & Proportionaliteit
Subsidiariteit
Proportionaliteit
Besluit nemen
Proces evalueren
3. Moreel beraad
De drie centrale doelstellingen van een moreel beraad zijn:
Ethische kwesties die besproken kunnen worden in een moreel beraad zijn: