Capita Selecta: Kinderen en Jongeren LES 6

Uitgebreide samenvatting
Alle slides zijn erin verwerkt, alsook uitgebreide notities van de lessen.

Preview samenvatting (3 van de 16 pagina's)

Capita Selecta: Kinderen en jongeren Lesbeurt 6: depressie en stemmingsproblemen Etiologie (vervolg) en diagnostiek Inhoudsopgave 1.1.1 Competentiemodel ......................................................................................................................... 4 1.1.2 Model aangeleerde hulpeloosheid/hopeloosheid .......................................................................... 4 1.1.3 Informatieverwerkingsmodel .......................................................................................................... 5 1.1.4 Emotieregulatiemodel ..................................................................................................................... 8 1.1.5 Neuropsychologische inzichten en cognitieve controleprocessen: het ‘depressieve brein’ (o.a. De Raedt; Koster et al.) ....................................................................................................................................... 11 2.2.1 Stap 1: screening ........................................................................................................................... 12 2.2.2 Stap 2: DSM-gebaseerde diagnose ................................................................................................ 16 Leerdoelen - Aan het einde van de les kan de student de meest toonaangevende etiologische modellen voor depressie toelichten. - Aan het einde van de les kent de student de balkenmetafoor en kan hij/zij deze uitleggen aan een cliënt. - Aan het einde van deze les kent de student de principes die worden toegepast bij het diagnostisch proces van depressie bij kinderen en jongeren en kan deze toelichten. - Aan het einde van deze les kent de student depressie specifiek diagnostisch testmateriaal (+ geassocieerde problemen/risicofactoren)(gebruik bijlage bundel PDC toegestaan). - Aan het einde van deze les kan de student op een gepaste wijze een testbatterij samenstellen voor een casus waarbij de klachten wijzen op eetproblemen en/of depressie en geassocieerde problemen. De student is hierbij in staat om over de verschillende caputs heen te redeneren. 1. Etiologie depressie: theoretische modellen 1.1 Diathese-stressmodellen - Het model zelf zegt: Depressie ontstaat én wordt in stand gehouden door met elkaar interagerende factoren - Kwetsbaarheidsfactoren die door stressoren getriggerd worden o Diathese = genen, cognitieve- of persoonsfactoren en interacties o Stress = levensgebeurtenissen die fysiologisch, emotioneel of cognitief evenwicht verstoren o Dynamische verhouding  Als je veel kwetsbaarheidsfactoren hebt, je veel zaken combineert, dan is er eigenlijk niet zo heel veel stress vanuit de omgeving nodig om die balans richting depressie te doen ontstaan.  Als je niet zoveel kwetsbaarheden hebt, dan heb je veel meer stress nodig vanuit de omgeving als dat ook tot een depressie wilt gaan leiden. o Bij hoge niveaus van kwetsbaarheid: weinig stress nodig om stoornis te activeren o Bij hoog stressniveau: weinig kwetsbaarheid nodig om stoornis te activeren - Theoretische modellen leggen focus op specifieke diatheses - Nuttig als psycho-educatie voor cliënt - Bv. Via ‘Balkenmetafoor’1 o = Manier om uit te leggen hoe aanslepende depressieve gevoelens kunnen ontstaan. Eerste foto: stel u eens mensen voor als soorten hout. Net zoals er verschillende soorten mensen zijn, zijn er ook verschillende soorten hout. (Bv. Robuust stevig hout zoals eik, maar ook rozer hout). Hoe komt het denk jij dat er verschillende soorten hout zijn en dus ook verschillende soorten mensen? Onze genen bepalen een deel van hoe we zijn. Tweede foto: naast het type hout zien we ook dat er dit soort van knopen kunnen zitten, zoals je ziet op de foto. Eigenlijk zijn dat soort knope, een soort van kwetsbare plaatsen in het hout. Dat zien we ook bij mensen, zaken die we meemaken, keuzes die we hebben gemaakt of moesten maken, omgaan met zaken, …. Dat kunnen ook kwetsbare plaatsen zijn in ons hout. Je hebt bijvoorbeeld gezegd dat je soms gepest wordt, dat je het ook niet zo gemakkelijk vindt om met andere te gaan praten, je hebt ook verteld dat je ook vaak piekert over wat er kan gebeuren, dat zijn dus jouw knopen, jouw kwetsbare plaatsen. Derde foto: wat kan er nu gebeuren als er druk (stressoren) van buitenaf op die balk worden gezet. Dan zien we dat hout met veel knopen niet veel extra druk van buitenaf nodig heeft om die balk te doen doorbuigen of zelfs breken. En dat is wanneer die depressieve gevoelens zich echt gaan tonen. Wat ook kan, zelfs bij heel robuust hout, met weinig knopen als je daar maar genoeg druk op zet van buitenaf, kan dat ook gaan buigen of breken. Vierde foto: wat gaat we doen in de begeleiding, we gaan steunpilaren zoeken, we gaan samen kijken met jouw wat mogelijke steunpilaren kunnen zijn, die jouw balk kunnen ondersteunen. 1 Examen: je moet deze metafoor kunnen vertellen alsof je het voor een cliënt vertelt. 1.1.1 Competentiemodel - Depressie gelinkt aan tekort sociale vaardigheden o Minder in staat om positieve interacties van anderen uit te lokken en dus positieve feedback (beloning) te krijgen o Interactie eerder op boze, jaloerse of teruggetrokken manier o Vicieuze cirkel: zwakke sociale vaardigheden  interpersoonlijke afwijzing  depressieve gevoelens  terugtrekken  … - Sociaal competentiemodel o Opbouwen van (o.a. sociale) competentiebeleving is een ontwikkelingstaak van schoolgaande kinderen o Kinderen gaan actief op zoek naar feedback van anderen over hun (sociale) competentie o Veel negatieve feedback  negatieve zelfschema’s  verhoogd risico op depressie  De subjectieve betekenisverlening van het kind bepaalt of feedback al dan niet negatief geëvalueerd wordt  Geslachtsverschillen: meisjes gevoeliger voor feedback van anderen  Jongere kinderen gevoeliger voor feedback van ouders, iets oudere kinderen voor feedback van leeftijdsgenoten 1.1.2 Model aangeleerde hulpeloosheid/hopeloosheid - Grondlegger: Seligman o aantal x aangepast/uitgebreid 1. Oorspronkelijk model Seligman ‘aangeleerde hulpeloosheid’ o Depressief persoon heeft aangeleerde verwachtingen dat externe gebeurtenissen grotendeels buiten zijn controle liggen en dat de kans op onplezierige uitkomsten groot is o Experiment van de 2 honden in de kamer  De beide honden kregen een elektrische schok, de ene hond had een hendel om dat af te zetten, de andere hond niet. Fase 2 experiment, de ene kant van de kamer had een schokvloer, de andere kant niet, de hond moest gewoon over de muur springen. De hond van de hendel, sprong over de muur, de hond zonder de hendel deed dat niet. Het was intern zo ingebakken dat die hond niets kon doen aan de situatie. 2. Bijgestuurd model Abramson o Falen van een persoon wordt toegeschreven aan een oorzaak  Stabiel (kan niet veranderen) vs onstabiel  Intern (aan zichzelf toeschrijven) vs extern  Globaal (algemene eigenschap) vs specifiek  Bv. Ze lachen mij (intern) altijd (stabiel) uit om wie ik ben (Globaal). o Dit meisje zal zich waarschijnlijk slecht voelen  Bv. Ze lachen nu (onstabiel) om een grapje (extern en specifiek). o Dit meisje zal zich waarschijnlijk niet slecht voelen. - Negatieve gebeurtenissen intern, stabiel en globaal attribueren en positieve gebeurtenissen extern, specifiek en onstabiel o = negatieve zingevingsstijl  Die u eigenlijk een hopeloos gevoel (hopeloosheid) gaat geven - Depressieve kinderen van 8 jaar reeds stabiele, interne en globale negatieve cognitieve attributies o Veel vaker de tweede interpretatie hebben van de voorbeelden. 1.1.3 Informatieverwerkingsmodel - Grondlegger: A. Beck - Cognitieve theorie: cognitieve inhouden spelen cruciale rol bij ontstaan en in stand houden van emotionele problemen Denken  Voelen  Gedragen - Depressie = verstoorde informatieverwerking (aandacht, geheugen en interpretatie) o Aandacht: waar gaan we naar kijken o Geheugen: wat herinneren we ons nog o Interpretatie: als een situatie op verschillende manier bekeken kan worden, hoe interpreteren we dat dan. - Centraal concept: schema’s o = Cognitieve structuur, kennis over een concept (over de wereld, over jezelf, …)  Bv. Op restaurant gaan, je gaat niet telkens opnieuw moeten gaan ontdekken hoe dat in elkaar zit, je weet dat door die schema’s. o Ontwikkelen zich door ervaringen en aanleg vroeg in de levensloop o Kleuren de informatieverwerking: filteren aandacht, geheugen en interpretatie en bevestigen zo schema weer  Op die manier gaan we ook weer telkens onze schema’s bevestigen. o Vertekende verwerking van de ‘realiteit’  Je gaat vaak andere zaken negeren.  Observeren versus interpreteren  Kijken wat er feitelijk gebeurt versus interpreteren gestuurd vanuit onze schema’s, uit de ideeën die we hebben over de toekomst, over de wereld, … o Nieuwe informatie wordt verwerkt volgens opgebouwde schema’s Schema’s bij depressie: ruminerende, negatieve cognitieve triade 1. Negatieve kijk op de toekomst: hopeloos o Bv. ‘Ik zal nooit goed werk vinden’ 2. Negatieve kijk op de wereld/anderen (negatief wereldbeeld): onrechtvaardig , liefdeloos,… o Bv. ‘Ze pesten mij altijd’ o ‘Niemand houdt van mij’ 3. Negatieve kijk op zichzelf (negatief zelfbeeld): waardeloos, schuld,… o Bv. ‘Ik ben niets waard’ o ‘Ik was er beter niet geweest’ Cognitieve triade: - Subjectieve waarneming wereld wordt aanschouwd als ‘DE waarheid’ (fusie) o Fusie = wanneer je volledig samenvalt met je gedachten. Bv. Ik heb de gedachte dat het niet goed gaat versus het gaat niet goed. Bij het eerste is er de mogelijkheid voor een andere gedachte, bij het andere val je samen met die gedachte, je plakt een waarheid aan die gedachte. o We zien in zo een pathologie, dat die mensen ook heel moeilijk kunnen loskomen van die schema’s. Omdat die schema’s telkens weer bevestigd werden, wordt dat echt gezien als DE waarheid. - Cognitieve lus en sensorische lus  Ook stemming kan schema’s activeren o Bv. Wanneer je je niet goed in je vel voelt, maar je weet niet hoe dat komt, dat kan ook schema’s triggeren. ‘Littekenhypothese’: - Gezien relatieve stabiliteit schema’s  grote kans op terugval - Omdat je ouder bent, heb je meer kans gekregen om die schema’s te bevestigen, waardoor het veel moeilijker is om daarvan los te geraken. Bij kinderen zijn die schema’s nog redelijk flexibel, waardoor daar nog wat meer beweging in zit. Depressief realisme? - Depressieve kinderen: balans positieve en negatieve schema’s o Deze kinderen hebben een zwarte bril, maar ook een glazen bril - Niet-depressieve kinderen: veel sterkere positieve schema’s o Deze kinderen hebben een beetje een roze bril. Bv. Wanneer je nu heel hard alleen maar met corona kan bezig zijn, dat is een realiteit voor ieder van ons, als het u niet meer lukt om daarnaast te kijken dat gaat dat natuurlijk zwaar gaan wegen op uw gemoed. Wat zien we, kinderen die geen depressie hebben, dat zij eigenlijk een deel van wat er ook gebeurt in de wereld kunnen uitvlakken. Dus de corona die is er, maar ook dit en dit en dit. De focus die ligt er ook op de positieve zaken die er gebeuren. De negatieve zaken die er gebeuren, worden minder gezien of die worden minder zwaar beleefd. We zien heel vaak dat adolescenten met een depressie heel vaak zo maatschappelijk geëngageerd zijn, enorm gepakt kunnen zijn door wat er in die maatschappij leeft, omdat ze dat eigenlijk aan het bekijken zijn door dat soort bril. Wat er gebeurt is voor hen echt niet fijn, en zij gaan daar op letten en zijn daar heel gevoelig voor. Samengevat: Onze schema’s (gedachten, gevoelens, gedragingen) gaan onze basis vormen. Die worden getriggerd door iets wat er gebeurt, dat schema wordt geactiveerd en dat gaat maken dat onze informatieverwerking een deel gekleurd gaat verlopen. Gekleurd in de zin dat we specifiek aandacht gaan geven aan conform ons schema is (aandacht bias). We gaan interpreteren zoals ons schema zegt dat de wereld, wijzelf, … in elkaar zitten. (interpretatiebias). En er is ook een geheugenbias, we gaan negatieve zaken gemakkelijker kunnen bovenhalen in ons geheugen. Laatste staat in het rood, omdat er meer en meer evidentie is dat bij depressie die geheugenbias sterk aanwezig is. (Bij angst zien we vaker die aandacht bias optreden.) 1.1.4 Emotieregulatiemodel - Depressie: o Moeilijk loskomen van negatieve informatie  problemen in cognitieve flexibiliteit Waarom blijven hangen in negatieve bui/geen mood repair (herstel van dat gevoel)?  Problemen met emotieregulatie (o.a. J. Gross) o = de vaardigheid om, bij het geconfronteerd worden met (stresserende) gebeurtenissen, te beïnvloeden welke emoties je ervaart, wanneer je deze emoties ervaart en hoe deze emoties precies ervaren of uitgedrukt worden.2 - Depressie wordt gelinkt aan (Braet, 2017): o Weinig adaptieve emotieregulatie … Waarna maladaptieve emotieregulatie begint te ontwikkelen.  Het begint dus met een tekort aan positieve emotieregulatie strategieën en dat tekort wordt aangevuld met een aantal negatieve emotieregulatie strategieën. o Weinig flexibiliteit in het gebruik van strategieën 2 Er werd reeds een andere soort definitie gegeven in een andere les. Indien de docent de definitie vraagt op het examen mag je kiezen welke je geeft. Het betreft kleine nuances.  Vaak blijven ze hangen in één oplossen en ze zijn eigenlijk geen andere mogelijkheden om uit moeilijke situaties te komen of daarmee om te gaan. Impact hiervan:  Vanuit preventie-oogpunt: o Adaptieve emotieregulatie trainen  Zodat je meer keuze hebt als je een plan van aanpak moet maken om uit zo een moeilijke situatie te geraken. o Positief denken  Er zijn programma’s voor, Bv. ‘leer positief denken’, dit zet in op een aantal positieve herstructureringen ter preventie van bijvoorbeeld depressie. Een positieve mood set gaan ontwikkelen. Dat kan bijvoorbeeld in scholen worden toegepast.  Vanuit counselend/therapeutisch oogpunt: o Adaptieve emotieregulatie trainen o Mal adaptieve emotieregulatie ‘afleren’  Alternatieven gaan bedenken, het is natuurlijk moeilijker omdat die al gewoon zijn om zo te reageren.  NIEUW! Protocol emotieregulatie. www.eurekablendedcare.com  Het is een protocol om echt die emotieregulatie bij kinderen te gaan behandelen. - Emotieregulatie is mal adaptief wanneer de manier van omgaan met de emoties op lange termijn ertoe leidt dat het moeilijker gaat. o Het geeft vaak op korte termijn wat ‘stress relieve’, maar op langere termijn zal dat meer nefast zijn. - Adaptieve strategieën blijken op lange termijn geassocieerd met positief welbevinden  Conclusie: dit emotieregulatie model zegt dat het niet enkel belangrijk is om kinderen te proberen bij te sturen in wat ze denken of doen, maar ook in hoe ze moeten omgaan met intense emoties (Dit komt uit het instrument: Feel-KJ.) - Veelbelovend: ‘Speurneuzen met voelsprieten’ (UGent, 2018) o O.b.v. Berking & Lucas (2014): affect regulation training o Doel: Nagaan of ER strategieën kunnen getraind worden bij kinderen en adolescenten en effect op gemoed evalueren o Hoe? Bij 184 jong-adolescenten werden effecten van ruminatie, cognitieve her evaluatie, afleiding en aanvaarden bekeken op gemoed  ER strategieën kunnen aangeleerd worden  Afleiding had sterkste effect o Proberen de aandacht op iets anders te vestigen, bleek echt een goede strategie te zijn. o Vanuit dit onderzoek is men dan gaan nadenken over dat protocol, hoe ze dat in elkaar gaan steken;  Protocol:  Leren differentiëren tussen verschillende gevoelens  Eigen emotioneel bewustzijn trainen  Denken/voelen/doen driehoek aanleren  Aanleren cognitieve her evaluatie, afleiding, probleemoplossing en aanvaarding 10 <h1>Document Outline</h1><li>1. Etiologie depressie: theoretische modellen<li>1.1 Diathese-stressmodellen<li>1.1.1 Competentiemodel</li><li>1.1.2 Model aangeleerde hulpeloosheid/hopeloosheid</li><li>1.1.3 Informatieverwerkingsmodel</li><li>1.1.4 Emotieregulatiemodel</li><li>1.1.5 Neuropsychologische inzichten en cognitieve controleprocessen: het ‘depressieve brein’ (o.a. De Raedt; Koster et al.)</li><li>1.2 Implicaties voor behandeling</li><li>2. Diagnostiek bij depressie<li>2.1 Het diagnostisch onderzoek: uitgangspunten</li><li>2.2 Stappen en instrumenten<li>2.2.1 Stap 1: screening</li><li>2.2.2 Stap 2: DSM-gebaseerde diagnose</li>