Capita Selecta: Kinderen en Jongeren LES 2

Uitgebreide samenvatting
Alle slides zijn erin verwerkt, alsook uitgebreide notities van de lessen.

Preview samenvatting (3 van de 21 pagina's)

Capita Selecta: Kinderen en Jongeren Lesbeurt 2 Eetpathologie Inhoudsopgave 1.2.1 Pica ................................................................................................................................................ 10 1.2.2 Ruminatiestoornis ......................................................................................................................... 10 1.2.3 Vermijdende of restrictieve voedselinnamestoornis .................................................................... 11 1.3.1 Organisch en intra persoonlijk niveau ........................................................................................... 12 1.3.2 Interpersoonlijk niveau ................................................................................................................. 13 1.3.3 Hogere orde niveau ....................................................................................................................... 13 2.1.1 Diagnostische criteria: DSM-5 ....................................................................................................... 15 2.1.2 Twee subtypes............................................................................................................................... 15 2.1.3 Prevalentie .................................................................................................................................... 17 2.1.4 Prognose........................................................................................................................................ 17 2.2.1 diagnostische criteria: DSM-5 ....................................................................................................... 18 2.2.2 Lichamelijke en psychosociale symptomen .................................................................................. 19 2.2.3 Prevalentie en prognose ............................................................................................................... 19 2.3.1 Diagnostische criteria: DMS-5 ....................................................................................................... 20 2.3.2 Prevalentie en geassocieerde kenmerken .................................................................................... 20 Leerdoelen les 2 - Aan het einde van de les kan de student de diagnostische criteria en bijkomende symptomen van eet- en voedingsproblemen/stoornissen bij kinderen en jongeren actief herkennen en benoemen in een casus en kan/hij zij hypotheses stellen over specifieke eetproblemen, door het herkennen van de symptomen. - Aan het einde van de les kent de student de normale ontwikkeling van eetgedrag en de overgang naar ‘problemen’ en kan hij/zij dit uitleggen. - Aan het einde van de les kent de student de aanbevolen interventies voor (een mildere mate van) selectief eten en kan hij/zij dit uitleggen. - Aan het einde van de les kent de student de risicofactoren voor eet- en voedingsproblemen (kinderen en adolescenten) en kan hij/zij deze uitleggen en actief herkennen en benoemen in een casus. De student kent ook het verschil tussen symptomen en risicofactoren. Stelling: eetstoornissen zijn een probleem van adolescenten - Terminologie: niet eenduidig o <6 jaar: voedingsstoornis/probleem  Omdat de kinderen op dat moment motorisch nog geholpen worden door ouders.  Continuüm  Een stoornis = het lijden, een gestoord functioneren  Een probleem = klachten zijn aanwezig, maar niet dusdanig ernstig o >6 jaar: eetstoornis/probleem  Hier is het kind motorisch zelf instaat om met eten aan de slag te gaan. - Ook in de vroege kindertijd kunnen voedings -en eetproblemen voorkomen (cf. Bruyant-Waugh et al., 2010; Rigter, 2014) o 6% van de kinderen tussen 6-36 maanden ernstig probleem/stoornis o 24-45% tussen 24-36 maanden ‘moeilijk eetgedrag’, tot 80% van de kinderen met een ontwikkelingsachterstand  Cijfers niet te kennen, het is een illustratie van het feit dat het wel degelijk veel voorkomt. - Eetstoornissen ontstaan meestal tijdens adolescentie of jong-volwassenheid. Waarom? o Dat komt omdat de typische eetstoornissen (anorexia nervosa, boulemia, …) effectief vaker voorkomen binnen de adolescentie. Waarom?  1. Gewichtstoename bij de eerste groeispurt  Focus op het lichaam  Vlak voor de groeispurt, begint het lichaam te veranderen. Je krijgt een gewichtstoename voor en tijdens die groeispurt. (Borstontwikkeling, vetophoping) Voor sommige meisjes is dat best confronterend om te zien dat het lichaam aan het veranderen is. Voor die meisjes is het dan een risicofactor omdat de focus meer op het lichaam komt te liggen.  2. De eerste menstruatie  Focus op het lichaam  Ook in die periode, geeft het voor meisjes een ongenoegen over het lichaam, omdat ze volwassen aan het worden zijn en vandaar is het ook een risicofactor om de focus op het lichaam te gaan leggen.  3. Angst die komt met toename zelfstandigheid  We zien ook in de adolescentie dat jongeren meer autonomie beginnen te krijgen. (Ze mogen alleen naar huis gaan zonder ouders, ze mogen afspreken met vrienden zonder ouders, …). Er komen dus bepaalde vrijheden, maar voor sommige meisjes geeft dat ook een soort druk, een soort angst om volwassen te worden. Angst om als het ware zelf de controle in handen te nemen. Die angst voor volwassenheid zien we ook als een risicofactor.  4. Invloeden van externe dat centraal staat  Tijdens de adolescentie is er ook risico op externe invloeden. Bij de kindertijd zien we dat de ouders de eerste bron zijn waartoe de kinderen zich richten, maar bij het opgroeien verruimt dat. Vrienden komen erbij en media vervult ook een grote plaats in de adolescentie. We zien dan dat jongeren vatbaarder zijn voor wat ze via sociale media en via vrienden binnenkrijgen. Wanneer hun zelfbeeld zich aan het ontwikkelen is, tijdens die adolescentie, kan dat een negatief effect hebben op dat zelfbeeld als de jongeren daar een ideaal (ideaalbeeld van slank zijn, …) van voorop gaan stellen. Er komt dus ook druk te liggen op hen en dat kan dus ook een risicofactor zijn. o (Imaginair publiek= het gevoel hebben dat anderen jou continu in de gaten houden, = typisch uitingsvorm van egocentrisme tijdens de adolescentie, = wat we bedoelen met de gevoeligheid voor die externe invloeden) 1. Eetproblemen vanaf de kindertijd 1.1 Normale ontwikkeling eetgedrag - Net als slapen zijn eetrituelen en eetritmen een van de eerste ontwikkelingsopgaven - Eerste levensjaar enorme gewichtssprong (verdubbeling op 6 maanden, verdrievoudigd op 1 jaar) - Leren overgaan van één voedingsbron met constante kenmerken naar groot aantal voedingsbronnen met uiteenlopende kenmerken (smaken, texturen, … gaan variëren) - Kind verwerft steeds meer controle over voedselinname en komt in nieuwe sociale eetsituaties. o Motorisch: leren eten met mes en vork, … o Nieuwe eetsituaties: op restaurant gaan eten, … 3 fasen in normale ontwikkeling eetgedrag Eerste fase: Zoog -en zuigfase - Gemiddeld 0-6 maanden - Borstvoeding of flesvoeding o Enige voedingsbron van de baby. - Baby’s kunnen direct melk drinken door aangeboren reflexen o Zuigreflex  Als je je vinger in de mond van een kind steekt, dan gaat die automatisch zuigen. o Slikreflex  Als de baby melk in de mond heeft, gaat die automatisch slikken o Zoekreflex  Als je met de hand streelt aan de wang van de baby, dan gaat die het hoofdje draaien. o Wurgreflex  De baby kan zich nog niet verslikken, omdat de holte toegaat. o Bij de mama’s is er ook nog de toeschietreflex  = de melk die zich klaar stuwt om bij de baby te geraken. De borsten gaan eigenlijk voller geraken, wanneer een baby huilt.  (Als een andere baby huilt, kan je ook die toeschietreflex hebben.) Tweede fase: Overgangsfase - - 5 tot 12 maanden - Kind krijgt nog borst -of flesvoeding en kan nu kennismaken met ander voedsel (halfvast) door ontwikkeling spijsvertering. o Omdat groentepap zure smaken en bittere smaken bevat, is het beter om daarmee te beginnen. Dan leert het kind al meteen de verschillende smaken. - Voedingsreflexen verdwijnen en worden ‘gestuurd’ gedrag o Leren lippen, mond tong en keel gebruiken o Leren happen, kauwen en slikken - Door verdwijnen wurgreflex nu verslikken mogelijk Derde fase: Mee-eten wat de pot schaft - Begin tussen eerste en tweede levensjaar - Wennen aan nieuw voedsel (3-6 jaar!) o Kinderen worden in deze periode best veel blootgesteld aan verschillende smaken, texturen, … o We hebben in de vorige les gesproken over bepaalde gevoelige perioden om probleemgedrag te ontwikkelen. Voor eetgedrag is het zo dat je tussen 3 jaar en de 6 jaar best echt wel varieert, want als dat niet gebeurt, dan is dat echt een risicofactor om ook op een iets latere leeftijd selectiever te gaan zijn in je eetgedrag. o Ze mogen hier zelf hun hoeveelheden wel kiezen, maar het belangrijkste is dat ze gaan wennen aan verschillende voedingsstijlen. - Verder ontwikkelen voedselvoorkeuren (zoet andere smaken) o Dat kan nog een tijd doorlopen, bv. Niet lusten van olijven, maar wanneer je ouder wordt, ga je dat wel lusten. - Ontwikkelen van vaardigheden om zelf te eten en drinken Uitingsvormen evolutie normaal eetgedrag - Voedsel(neo)fobie: evolutionair mechanisme o = schrik kunnen hebben van nieuw voedsel. o Start tijdens periode van scheidingsangst en motorische evolutie, piek rond 2 jaar  Evolutionair slim want in dat tweede levensjaar gaan kinderen motorisch veel mobieler worden. Ze kunnen stappen, dus ze kunnen zich veel verder van de ouders begeven en de natuur heeft daar iets op gevonden. Kinderen gaan zich verder verwijderen van de ouders, maar tegelijkertijd gaan kinderen die nieuw voedsel zien niet meteen in hun mondje steken, en dat is slim, want dat gaat ook maken dat ze minder geneigd zijn om giftige bessen, paddelstoelen, … in hun mondje te steken. o Koppigheidsfase  = kinderen leren dat eten een domein is waarin zij macht kunnen tonen en daar iets over te zeggen. o Wanneer ouders hier vragen bij stellen is er maar 1 boodschap: blijven aanbieden van verschillende soorten eten, want deze fase gaat ook gewoon weer over. - Picky eating (= variant van voedselneofobie) o Wanneer het langer blijft duren, dan gaan kinderen selectiever eten. o Weinig gevarieerd eten  Dezelfde smaak gaan opzoeken o Traag, te kleine hoeveelheden o ‘Uitpluizen’  Het eten uitsmeren in het bord, maar eigenlijk niet echt eten. o 2-11 jarigen: 22% picky eaters (Mascola et al., 2010)  Komt toch wel vaak voor  Evenveel meisjes als jongens Ook hier is de boodschap voor ouders doorzetten, want dit is nog geen stoornis. - Het komt vaak voor en wordt als lastig ervaren door de ouders. Wanneer de ouders op zo’n moment er verkeerd mee omgaan, dus bijvoorbeeld door vroeger van tafel te laten gaan, dessertje te eten, dan ga je mogelijks iets creëren dat meer naar de probleemkant kan neigen. o Kinderen worden geconditioneerd dat ze niet moeten eten wat er wordt aangeboden en dat ze toch wel krijgen wat ze willen.  Dan ga je langere tijd in die fase van ‘picky eating’ blijven zitten. Aanpak?... kennis voor HV en ouders (psycho educatie + tips aanpak) - Kleuters o Kleuters hebben sterk variërende eetlust naargelang activiteiten en gemoedstoestand o ¼ tot ½ van de kinderen ervaren (tijdelijk) voedingsproblemen o Kinderen (3-6 jaar) eten meestal in overeenstemming met wat lichaam nodig heeft (zelfregulatie)  Ouders denken soms dat een kind te weinig eet, maar het lichaam van een kind leert zichzelf aan welke hoeveelheid juist is, en het kan goed zijn dat ouders het gevoel hebben dat een kind weinig eet, maar eigenlijk eet het voldoende voor wat dat lichaam nodig heeft.   Ouder bepaalt wat en wanneer, kind bepaalt hoeveel!  Aanpak? Selectief eten, tips (onderzoek)  Repeated exposure: herhaaldelijk (speels) laten proeven (10x-regel) o Je kan pas weten of een kind iets lust of niet lust, als dat kind het minimaal 10 keer heeft geprobeerd. Het is pas door herhaaldelijk aan te bieden, dat die smaakpercepties gaan veranderen.  Sociaal aanmoedigen en/of (non-food) belonen kan versterkend werken om te proeven o Belonen op een non-food manier, daarmee wordt bedoeld dat je best sociaal aanmoedigt (“flink gedaan”, …) , dat gaat ook sterker werken!  NIET belonen met ‘dessertje als…’ o Effect: kinderen gaan de associatie leren van dit is waarschijnlijk vies, want dat moet ik opeten en straks komt hetgeen dat wel lekker is: de beloning  Dit kan contraproductief werken.  Belang van (vroeg) variatie in aanbod!  Mee-eten uit ‘gezinspot’ (niet apart mixen, malen, ander eten aanbieden) o Doordat je apart gaat koken voor elk kind, ga je terug dat selectief eten bevorderen. o Ook niet mixen, vanaf wanneer de kinderen de textuur aankunnen, moet je ze die textuur ook geven.  Zelf voordoen  modelling o Als je zelf een selectieve eter bent, moet je daarvan bewust zijn, omdat je eigenlijk model staat voor het kind. Dus als je zelf gevarieerd eet, dan leer je je kinderen aan dat ze dat ook moeten doen.  Generaliseer niet  voor elk gerecht apart o Stel een kind lust wel dunne slierten spaghetti en gaat ineens weigerachtig staan tegenover dikke slierten. Bij kinderen gaat het niet enkel over de smaak, maar het gaat ook over het leren verkennen van nieuwe texturen. Het voelt anders aan in de mond, dus je moet niet enkel smaken gaan variëren, maar ook in vormen van eten.  Niet dwingen (op langere termijn bekijken) + consequent volhouden o Een kind gaat leren dat eten iets dwingend is, dat het geen fijne situatie is.  Eetsituatie aantrekkelijk maken o Bv. Het kind betrekken bij het maken van het eten, …  Best samen eten aan tafel, op vaste momenten, zonder ‘spel’, TV,… o Dit heeft ook te maken met het leren luisteren naar interne cues van het lichaam. Als je ondertussen afgeleid bent, dan ga je minder letten op heb ik nu eigenlijk genoeg of niet. Veel mensen gaan meer eten als de tv aanstaat.  Mindful eten o Sluit hierbij aan, het is de bedoeling dat je luister naar je lichaam als je eet, en niet bent afgeleid.  Kleinere portie op groot bord o Truc: Je neemt een groot bord en je legt daar dezelfde portie op als dat je op een klein bord zou leggen. We zien vaak dat als je een groot bord gebruikt, kinderen daar meer van gaan eten, dan wanneer het op een klein bord ligt. Omdat dit dus visueel eigenlijk een optisch bedrog is. - Lagereschoolkinderen o Eten ook uit ‘goesting’, niet enkel ‘honger’  Bv. Mag ik een koek hebben, niet omdat ze honger hebben, maar omdat ze daar goesting in hebben. o Eten sneller en meer  Het kan zelfs zijn dat ze op dat moment meer eten dan jijzelf. o Kauwen minder o ‘Food jags’  = de voorkeur hebben voor een welbepaald voedingsmiddel, gedurende een bepaalde periode, en dan is dat voorbij en wordt de focus gelegd op een andere voedingsstof  Bv. Heel de tijd kaas willen eten o Zouden moeten kunnen eten met mes en vork - Puberteit o Groeispurt in puberteit  grote porties en ‘experimenteren’ (voorkeuren, meer ’s avonds eten, (éénweeks)vegetariërs, onregelmatiger, …)  Belangrijk voor een gezin om daar de systematiek in de houden om gezonde eetgewoonten, … te behouden. 1.2 Eet -en voedingsproblemen vanaf de kindertijd - Binnen DSM-5 (APA, 2013) worden 7 diagnostische labels onderscheiden binnen de categorie ‘Voedings- en eetstoornissen’ - 3 daarvan stonden binnen DSM-IV-TR (APA, 2001) onder de categorie ‘Voedings- en eetstoornissen op zuigelingenleeftijd of vroege kinderleeftijd’ 1. Pica 2. Ruminatiestoornis 3. Voedingsstoornissen op zuigelingenleeftijd of vroege kinderleeftijd Vermijdende of restrictieve voedselinnamestoornis (DSM-5) 1.2.1 Pica = Eten van substanties die niet voor consumptie geschikt zijn (minstens 1 maand). Dit gedrag is niet passend bij het ontwikkelingsniveau van het kind; noch deel van culturele gewoonten (bv. In sommige culturen is het gangbaar om iets te eten, dat in andere culturen niet wordt gegeten, sprinkhanen of spinnen, …) => Dus bijvoorbeeld: zand, papier, …. - Vaak voorkeur voor 1 bepaald item - Betreft geen inname gerelateerd aan de normale gewoonte van jonge kinderen om objecten in hun mond te stoppen en eraan te zuigen (tot 2 jaar) - Soms pas gediagnosticeerd in volwassenheid - Meeste comorbiditeit met ASS, verstandelijke beperking, OCD, trichotillomanie o Het laatste betreft het obsessief plukken van haar. - Zeldzaam bij normaal begaafde kinderen - Vaker bij jongens 1.2.2 Ruminatiestoornis = Herhaaldelijk en vrijwillig doorgeslikt of deels verteerd voedsel oprispen, herkauwen en weer doorslikken of uitspuwen (minstens 1 maand), niet toe te schrijven aan medische condities (bv. Reflux) - Moet frequent voorkomen (min. Verschillende keren per week  dagelijks) - Vaker bij verstandelijk beperkte kinderen - Vaker bij jongens - Zeldzaam - Soms comorbiditeit met depressie, OCD, ASS, verstandelijke beperking - Kan ook bij volwassenen voorkomen o Hier wordt het ‘chewing and spitting’ genoemd. Deze casus ter overgang naar de derde soort; Sofie (15 jaar) wordt aangemeld op het ambulant centrum Kind & Adolescent. Ze eet enkel droog brood en potjes babyvoeding (Olvarit). Ze is klein en mager voor haar leeftijd (P3) en heeft enkele voedingstekorten (ijzer, vitamine A). Zelf geeft ze aan te moeten overgeven wanneer ze iets anders eet. Ze krijgt het niet binnen. Ze vindt het probleem steeds vervelender worden, omdat ze nooit met vriendinnen iets kan gaan eten. Ze schaamt zich en is gemotiveerd om haar eetprobleem aan te pakken. Sofie valt volgens de DSM onder de vermijdende of restrictieve voedselinnamestoornis. 10 <h1>Document Outline</h1><li>1. Eetproblemen vanaf de kindertijd<li>1.1 Normale ontwikkeling eetgedrag</li><li>1.2 Eet -en voedingsproblemen vanaf de kindertijd<li>1.2.1 Pica</li><li>1.2.2 Ruminatiestoornis</li><li>1.2.3 Vermijdende of restrictieve voedselinnamestoornis<li>1.2.3.1 Selectief eten</li><li>1.2.3.2 Functionele dysfagie</li><li>1.2.3.3 Geen belangstelling voor voedsel</li><li>1.3 Risicofactoren voor eet -en voedingsproblemen bij kinderen<li>1.3.1 Organisch en intra persoonlijk niveau</li><li>1.3.2 Interpersoonlijk niveau</li><li>1.3.3 Hogere orde niveau</li><li>2. Eetstoornissen vanaf de (jong-)adolescentie<li>2.1 Anorexia Nervosa<li>2.1.1 Diagnostische criteria: DSM-5</li><li>2.1.2 Twee subtypes</li><li>2.1.3 Prevalentie</li><li>2.1.4 Prognose</li><li>2.2 Boulimia Nervosa<li>2.2.1 diagnostische criteria: DSM-5</li><li>2.2.2 Lichamelijke en psychosociale symptomen</li><li>2.2.3 Prevalentie en prognose</li><li>2.3 Binge-eating disorder<li>2.3.1 Diagnostische criteria: DMS-5</li><li>2.3.2 Prevalentie en geassocieerde kenmerken</li><li>2.4 Andere gespecificeerde eetstoornis</li><li>2.5 Signalen eetstoornissen</li>