Etnografie en beoordelingsleer der huisdieren 2020-2021

Deze samenvatting is gemaakt op basis van de colleges van Bols en Langbeen. Waar de docenten aangaven dat ook de cursus belangrijk was is de volledige cursus meegenomen. Alle dia’ s van de rassen en de overige informatie zijn geplakt in deze samenvatting zodat jij een volledig overzicht hebt.

Preview samenvatting (10 van de 348 pagina's)

Samenvatting
Etnografie 2020-2021
Etnografie en beoordelingsleer der huisdieren
1042FBDDIE
Peter Bols & An Langbeen Examen info Deze samenvatting is gemaakt op basis van de colleges van Bols en Langbeen. Waar de
docenten aangaven dat ook de cursus belangrijk was is de vol edige cursus meegenomen. Alle
dia’ s van de rassen en de overige informatie zijn geplakt in deze samenvatting zodat jij een
volledig overzicht hebt.

Het examen bestaat uit 50 meerkeuzevragen waarvan je er 30 goed moet hebben om een
10/20 te behalen.

Tipà lees de examenvragen duidelijk woordje voor woordje om vergissingen te voorkomen.

Heel veel succes met leren!!
Inhoudsopgave
Examen info ................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 1 ................................................................................................................................................... 6
1.2 Domesticatie en selectie ............................................................................................................................... 6
1.3 Gevolgen van domesticatie en selectie op de huisdieren ............................................................................. 7
1.4 Systematiek .................................................................................................................................................. 8
Hoofdstuk 2 Paard .......................................................................................................................................... 8
2.1 Domesticatie van het paard ......................................................................................................................... 8
2.2 Signalement ................................................................................................................................................. 9
2.2.1 Geslacht en naam ............................................................................................................................... 10
2.2.2 Ras of bloedtype ................................................................................................................................. 10
2.2.3 Hoogte – schofthoogte – stokmaat .................................................................................................... 12
2.2.4 Ouderdam of leeftijd .......................................................................................................................... 12
2.2.5. Haarkleedkleuren en -patronen ........................................................................................................ 22
2.2.6. Aftekeningen en bijzondere kentekens ............................................................................................. 39
2.3 Beoordeling exterieur ................................................................................................................................. 48
2.3.1 het paard in zijn geheel ...................................................................................................................... 48
2.3.2. De lichaamstreken, paard in rust ...................................................................................................... 51
2.3.3 De ledenmaten in combinatie met de standen .................................................................................. 75
2.3.4 De dynamica van het paard: het paard in beweging .......................................................................... 90
2.3.5 (stal)ondeugden en slechte gewoonten bij paarden ........................................................................ 100
2.4 De paardenrassen .................................................................................................................................... 100
2.4.1 De wilde paarden ............................................................................................................................. 100
2.4.2 De volbloeden .................................................................................................................................. 101
2.4.3 De halfbloeden (warmbloeden) ....................................................................................................... 105
2.4.4 De koudbloeden ............................................................................................................................... 121
2.4.5 Pony’s ............................................................................................................................................... 126
2.4.5 De Ezels ............................................................................................................................................ 130
Hoofdstuk 3 Ruminantia (herkauwers) ........................................................................................................ 134
3.1 Herkomst en gebruik van het rund ........................................................................................................... 134
3.1.1 Herkomst .......................................................................................................................................... 134
3.1.2 Gebruiksdoel .................................................................................................................................... 137
3.2.1. Signalement ..................................................................................................................................... 138
3.2.2 beoordelingscriteria ......................................................................................................................... 144
3.3.3 Bespreking van enkele afzonderlijke lichaamsstreken ..................................................................... 153
3.3 Rundveerassen ......................................................................................................................................... 169
3.3.2 Holstein Friesian (HF) ....................................................................................................................... 169
3.3.3 Belgische rassen ............................................................................................................................... 171
3.3.4 Europese rassen ............................................................................................................................... 173
3.5 Inleiding schaap ....................................................................................................................................... 188
3.5.1 Productie schapenmelk .................................................................................................................... 189
3.5.2 Productie schapenvlees .................................................................................................................... 189
3.5.3 Productie schapenwol ...................................................................................................................... 190
3.6 Beoordeling van het schaap ..................................................................................................................... 190
3.6.1 Het signalement (volgens GRHOKAD) .............................................................................................. 190
3.6.2. Enkele algemene beoordelingscriteria ............................................................................................ 191
3.6.3 Enkele schapenrassen ...................................................................................................................... 193
3.7 Inleiding van de geit ................................................................................................................................. 201
3.7.1 productie geitenmelk ....................................................................................................................... 202
3.8 Beoordeling van de geit ........................................................................................................................... 203
3.8.1 Het signalement ............................................................................................................................... 203
3.8.2 Enkele algemene beoordelingscriteria ............................................................................................. 204
3.8.3 enkele geitenrassen ......................................................................................................................... 205
Hoofdstuk 4 Gezelschapsdieren ................................................................................................................... 211
4.1 Inleiding van de hond ............................................................................................................................... 211
4.2 Uitwendige beoordeling van de hond ...................................................................................................... 211
4.2.1 Het signalement ............................................................................................................................... 213
4.2.2 bespreking van enkele afzonderlijke lichaamstreken ...................................................................... 221
4.3 Enkele hondenrassen ................................................................................................................................ 224
4.3.1 herdershonden en bouviers ............................................................................................................. 224
4.3.2 Honden van het Schnauzer en Pinscher type, Molossers en Sennenhonden .................................. 233
4.3.3 Terriers ............................................................................................................................................. 243
4.3.4 Teckels of dashonden ....................................................................................................................... 253
4.3.5 Noordse rassen; honden van het spits en primitief type ................................................................. 253
4.3.6 Lopende honden (brakken, drijvende honden) en zweethonden .................................................... 258
4.3.7 Staande honden ............................................................................................................................... 262
4.3.8 Apporteer-, water- en opstoothonden ............................................................................................. 268
4.3.9 gezelschaps- en dameshondjes ........................................................................................................ 272
4.3.10 Windhonden ................................................................................................................................... 281
4.4 Inleiding van de kat .................................................................................................................................. 284
4.4.1 Het signalement ............................................................................................................................... 285
4.4.2 Kattenrassen ..................................................................................................................................... 293
Hoofdstuk 5 Industrieel gekweekte dieren .................................................................................................. 301
5.1 Inleding van het varken ............................................................................................................................ 301
5.3 bespreking van enkele afzonderlijke lichaamstreken ............................................................................... 303
5.4 Enkele aspecten van de beoordeling van de karkassen ............................................................................ 304
5.5 Enkele varkensrassen ............................................................................................................................... 304
5.5.1 De groep van landrassen .................................................................................................................. 304
5.5.2 Pietrain ............................................................................................................................................. 305
5.5.3 Engelse varkensrassen ...................................................................................................................... 306
5.5.4 Enkele andere Europese varkensrassen ........................................................................................... 307
5.5.5 De balgnrijkste Noord-Amerikaanse rassen ..................................................................................... 308
5.5.6. Chinese varkensrassen .................................................................................................................... 309
5.6 Inleiding van het Konijn ............................................................................................................................ 310
5.7 Enkele elementen van de uitwendige beoordeling van konijnen ............................................................. 311
5.7.1 Enkele benamingen van typische aftekeningen ............................................................................... 311
5.7.2 Beoordeling van afzonderlijke lichaamsstreken ............................................................................... 313
5.8 Enkele konijnen rassen ............................................................................................................................. 315
5.8.1 Wilde haas ........................................................................................................................................ 315
5.8.2 Gedomesticeerde konijnen .............................................................................................................. 316
5.9 De hoenderachtigen ................................................................................................................................. 330
5.9.1 Inleiding kip ...................................................................................................................................... 330
5.9.2 Uitwendige beoordeling van de kip .................................................................................................. 331
5.9.3 De kippenrassen ............................................................................................................................... 336
5.9.4 De kalkoen ........................................................................................................................................ 343
5.9.5 Kalkoenrassen .................................................................................................................................. 343
5.9.6 Het parelhoen ................................................................................................................................... 345
5.10 De duif .................................................................................................................................................... 345
5.10.1 Tentoonstellingsduiven .................................................................................................................. 346

Hoofdstuk 1 1.2 Domesticatie en selectie
Met domesticatie bedoelt men het tot huisdieren worden of maken van oorspronkelijk wilde
dieren, zodat deze min of meer in harmonie en interactief samen leven met de mens.

4000-5000 v Chr. Gebruikte Egyptenaren runderen om het veld te ploegen. De bakermat van
de domesticatie ligt in in Axiatisch Turkije, Egypte en zuid-oost Europa.

De mens is dieren gaan domesticeren omdat het dier nuttig zou moeten zijn voor de mens.
Voorbeelden zijn het leveren van voedsel, vervoer of bewaking.

De mens had een nomadisch bestaan. De dieren volgenden plantaardig voedsel en de mens
volgde de dieren. Om dieren als voedsel mee te nemen was het handiger om de dieren
levend mee te nemen. Een dood dier meezuilen is lastiger dan dat het zelf mee kan lopen.
Dit was de eerste vorm van primitieve dierhouderij.

De hond is een van de eerste gedomesticeerde dieren. Het bood een enige vorm van
bescherming als waakhond.

Domesticatie diersoort:
- 10.000 v Chr. Hond à het beschermde de mens en at knaagdieren in
voedselopslagplaatsen en was dus qua eten geen concurrent van de mens ondanks
dat het een carnivoor is.
- 9000 v Chr. Geit
- 7500 v Chr. Schaap
- 7000 v Chr. Varkens
- 4000-6000 v Chr. Rund
- 5000 v Chr. Duiven
- 4500 v Chr. Ezel
- 4000 v Chr. Kip
- 3500 v Chr. Paard
- 2500 v Chr. Kat
- 1600 na Chr. Konijnen

De Romeinen waren de eerste vanaf 400 v Chr. die met gastronomie bezig waren en deden
aan vleesproductie. De selectie is steeds meer gebaseerd op specifieke en wetenschappelijk gefundeerde paring
tussen zorgvuldig uitgekozen fokdieren. En vanaf 1950 is het tempo van selectie en
specialisatie hard toegenomen. De productivitiet van nutsdieren is toegenomen, binnen
soorten zijn gespecialiseerde rassen ontstaan en ‘ empirisme’ (trail and error van paringen)
maakt plaats voor high-tech selectie.
Hedendaagse selectie bestaat uit à biotechnologie, diervoeding, computerwetenschap,
kunstmatige inseminatie (KI), multiple ovulatie en embryotranfser (MOET), ovum pick-up
(OPU), in vitro ferilization (IVF) en clonen.

1.3 Gevolgen van domesticatie en selectie op de huisdieren
Natuurlijke selectie: induceert éénvormigheid in gestalte, gewicht, lichaamsverhoudingen,
beharing en haarkleur.

Domesticatie en selectie: induceren uitwendige verscheidenheid zoals honden van
verschil ende grote etc.

Selectie kan abnormaliteiten introduceren die soms zeer levensbedreigend kunnen zijn.

Domesticatie zorgt er ook voor dat beschermd moeten worden door de mens. Een wit konijn
zal in het wild niet meer overleven. Daarnaast zorgt het voor het verdwijnen van monotone
schutkleuren en krijgen we een diversificatie aan kleuren, patronen etc.

Domesticatie zorgt voor:
- Gedragsveranderingenà dulden de mens
- Worden afhankelijk van voedsel, huisvesting, bescherming etc
- Aanpassingen in overlevingsinstinct, paringsgedrag en broedgedrag
- Bevordering van het geheugen, de wil en het verstand
- Verworden veranderingen worden ook overgedragen aan nakomelingen

Het aanleren of africhten berust op:
- Herhaling
- Ritme: volgorde, onderhouden, memorisatie
- Continuïteit
- Progressiviteit: van eenvoudige verrichtingen naar ingewikkelde

Belangrijke wijzigingen in voortplantingskarakterisieken:
- Vroegrijpheid door selectie
- Evolutie van seizoensgebonden voortplanting (bepaalde tijd in het jaar door daglicht)
naar continue kwekers
- Verbetering van de vruchtbaarheid (worp groote)
- Achteruitgang van het moederinstinct ten voordele van productiviteit

Veranderingen in hersenomvang:
- Delen die instaan voor waarneming en motoriek lijken te zijn afgenomen door
bescherming minder alert voor predatoren
- Delen die verband houden met geheugen en verstand lijken toegenomen
- Verloren gaan van instinct
- Industriële uitbating van nutsdieren werken hersenreductie in de hand

Selectie van de dieren zorgt er ook voor de er vaak erfelijke gebreken worden ingefokt. Er is
een duidelijke ethische plicht om erfelijke gebreken die zouden kunnen ontstaan door
selectie te vermijden.
1.4 Systematiek
Klassen – orden – famil ies – geslachten – diersoorten – rassen

Zoogdierenà warmbloedig, behaard, levendbarend en worden gezoogd met melk.
- Vogels = Aves
- Zoogdieren = Mammalia
- Columbiformes = duifachtigen
- Galliformes = hoenderachtigen à Gallus Gallus = kip en Meleagris = kalkoen
- Lagomorpha = haasachtigen (worden ookwel duplicidentata genoemd vanwege de 2
stiftanden achter de 2 knaagtanden. Lepus europeus = haas, Oryctolagus cuniculus =
konijn en Rodentia = rat, muis en cavia die geen stiftanden bezitten en worden
simplicidentata genoemd.
- Carnivora = roofdieren à Canis familiaris = hond, Felis catus = kat
- Perissodactyla = onevenhoevigen
o Paardà Equus przewalski = mongools wild paard, Equus Cadallus = het
gewoon gedomesticeerd paard
o Ezel à Equus asinus africanus = Nubische ezel, Equus asinus asinus = het
gewoon gedomesticeerd ezel, Equus asinus somalicus = Somalische ezel
- Artiodactyla = evenhoevigen
o Niet-herkauwersà Neobundontata = varkens, Sus scrofa = wild zwijn en
varken
o Herkauwers à Ruminantia = rund, schaap en geit. Bovidae = holhoornigen.
Ovis aries = huisschaap. Capra hircus = huisgeit. Bovinae = runderen. Bubalus
= buffel. Bibos = bultrunderen. Bos taurus = huisrund. Bos indicus = Zebu
Hoofdstuk 2 Paard 2.1 Domesticatie van het paard
1 miljoen jaar gelden was er het ijstijdperk met de Equus ferus
= graslandpaard. In Noord-Amerika sterven al e paardachtigen
uit door klimaat, predatie door de primitieve mens etc. De
Equidae overleefden in Azië, Europa en Afrika als soort. In
Amerika zijn de paarden opnieuw ingevoerd. De domesticatie
is in verschillende werelddelen op een verschil ende manieren
verlopen.

De Equus ferus werd gezien als vleesdier en werd op gejaagd.
De zwakkere dieren werden aangehouden als levende
vleesvooraad en kon zo makkelijk worden verplaatst.

Runderen waren eerste trekdieren! Dus niet de paarden die waren te onvoorspelbaar nog.

Toen het wiel werd uitgevonden werd het rund als trekdier vervangen door het paard, omdat
het paard als atleet sneller was dan het rund.

Oorspronkelijke hadden we zeer kleine paarden, maar door selectie en bericht paren werden
de paarden groter.
Voornamelijk werden de mannelijke paarden als vleesleverancier gezien en de vrouwen had
men nodig om verder te fokken. Mogelijk dat de drachtige merries als eerste domesticatie
werden gezien, want ze zijn wat trager door de zwangerschap en makkelijker te voeden.

Tijdslijn:
- Rond 2000 v Chr. werden de eerste paarden bereden in Mesopotamië. Vanaf 1500 v
Chr. bereden paarden in Mongolië. Het paard werd als oorlogstuig gebruikt.
- Rond 1500 v Chr. begint het aantal paarden toe te nomen in Egypte en Klein-Azië en
wordt het paard als individu beschouwd.
- Vanaf 1300 v Chr. werden de paarden aangespannen en berden door de Chinezen die
vanaf 500 v Chr. het zadel en stijgbeugel uitvinden.
- Middeleeuwen in europaà waren er zwaardere rijpaarden en lichtere
toernooipaarden.
- 1492àcolumbus ontdekt amerika en er waren toen geen paarden meer.
- 16de – 17de eeuw; grote invoer van spaanse paarden in centraal en zuid-amerika.
- 17de en 18de eeuw: abgelsaksische inwijkelingen importeren engelse halfbloeden in
USA. De spaanse en engelse aanvoer zorgt voor de hedendaagse paardenpopulaties.
- Bij de ontdekking van Astralie en Nieuw-Zeelnad (1770); geen paarden aanwezig, maar
huidige populatie komt door de invoer van engeland in de 19de eeuw.
- Toppunt paardenpopulaite was van eind 18de eeuw tot 1918 WO1
- Paarden werd geproducerd wegens intensivering landbouw en legers in Eu en USA
- Europese staten richten ‘ staatstoeterijen’ op
o Concentratie van goede hengsten van verschil ende rassen
o Ter verbetering van het paardenbestand
o Combinatie met geselecteerde merriepopulaties
o ‘staatgestuurde’ kweek van oorlogpaarden
- Na de WO1 en in versnaled tempo na de WO2:
o Mechanisatie van de landbouw (tractoren), waardoor er minder paarden
kwamen
o Mechanisatie van het goederen vervoer
o Opkomst van rij-en sportpaarden
o Doorbrak van pony-rassen
- Wereldpaardenbestand stabiel rond de 60-65 miljoen eenheden

2.2 Signalement

Het doel hiervan is een ondubbelzinnige identificatie.

Het is belangrijk om individuele dieren te identificeren. Dit gebeurt op veel verschillende
manieren: uitwendige beschrijving of signalement, bloedgroep of DNA merkers, micro-chips,
retina-analyse.
Het signalement bestaat uit:
- Beschrijving op papier
- Volgens internationaal erkende principes
- Bondige indubbelzinnige uiterlijke beschrijving
- Makkelijk te controleren
- Nadruk op zeer typische individuele kenmerken
- Beschrijving kan niet ‘verwijderd’ of ‘verwisseld’ worden

Onderdelen van het signalement à GRHOKAD

2.2.1 Geslacht en naam
Naam + stamboeknummer
Het geslacht wordt voluit in woorden neergeschrevenà hengst, ruin(gecastreerde hengst) of
merrie.

2.2.2 Ras of bloedtype
Soort à paard, ezel, muildier(ezelhengst en merrie) en muilezel(paardenhengst en ezelin).
Rasà enkel gekend als het dier over een stamboom beschikt.
Bloedtype à volbloed, halfbloed of warmbloed en koudbloed (vallen de ponys ook onder).