Samenvatting Inleiding tot het recht Accountancy-Fiscaliteit KdG (2017-2018)

Duidelijke, gestructureerde samenvatting Inleiding tot het recht, gegeven in het 1ste jaar Accountancy-Fiscaliteit (academiejaar 2017-2018). Handboek: Inleiding tot het recht - M. van Hoecke en B. Bouckaert. Ik was d.m.v. deze samenvatting geslaagd voor het eerste zit examen (16/20).

Preview samenvatting (5 van de 62 pagina's)

Deel I: Wat is recht? We willen doelen bereiken in ons leven  op een doeltreffende manier laten verlopen  hoe:
duidelijkheid over wie wat mag doen met welke middelen  regels: deze regels bepalen
Over welke middelen we mogen beschikken
In hoeverre we erover mogen beschikken
Welke goederen, rechten… we van anderen moeten respecteren

De regels worden aangepast aan de samenleving  nieuwe problemen die een oplossing vragen
(bijvoorbeeld: e-commerce)
De aanpassing van regels gebeurt door wetgevende organen: parlementen (= zij vertegenwoordigen
de stem of wil van het volk) Rechtsregels ≠ andere maatschappelijke gedragsregels (morele, religieuze… regels)
Gedragsregels bepalen hoe je gebruik hoort te maken van je vrijheden en rechten
(liefdadigheid, beleefdheidsregels…)
Fundamenteel verschil: gedragsregels zijn niet afdwingbaar! (Rechtsregels wel:
gevolgen bij niet-naleving  deze regels worden afgedwongen door bepaalde
structuren/instellingen: politie, parket, fiscus…)

Het recht is een geheel van regels  verschillende categorieën rechtsregels
1. Gedragsregels
2. Regels voor de toepassing en afdwinging van het recht
3. Regels om de bestaande regels te wijzigen

Instellingen en procedures voor toepassing en afdwinging: het recht moet voor regels en structuren
zorgen die de toepassing van de gedragsregels (kan met geweld) afdwingen. Instellingen en procedures voor wijziging van het recht: gedragsregels en de regels voor de
toepassing ervan liggen niet voor eeuwig vast  regels en structuren die bepalen hoe gedragsregels
en toepassingsregels kunnen worden gewijzigd/afgeschaft Recht: het geheel van afdwingbare regels die het menselijke handelen in de samenleving ordenen Objectief recht: de rechtsregels zijn objectieve rechten, want ze staan los van de concrete personen
en situaties waarop ze toepasbaar zijn  algemene, abstracte bewoordingen Subjectief recht: de bevoegdheid om bepaalde handelingen te stellen (= de toepassing van het
objectief recht op een concrete persoon of situatie) Rechtssubjecten: de dragers van subjectieve rechten en plichten  2 soorten:
Natuurlijke personen: mensen van vlees en bloed met een reeks eigenschappen
(naam, nationaliteit…)  eigenschappen bepalen de omvang hun rechten
Rechtspersonen: groeperingen, instellingen… die bepaalde rechten en plichten
bezitten  worden gecreëerd met een bepaald doel en hun rechten/plichten zijn
gekoppeld aan dat doel  eigen specialiteit

Rechtsobjecten: voorwerpen waarover rechtssubjecten (personen) hun subjectieve rechten kunnen
uitoefenen, bijvoorbeeld:
Dieren
Aandelen
Handelszaak

Rechtsmisbruik  je mag je subjectieve rechten gebruiken (voor je eigen belang), maar niet
misbruiken!  kan gesanctioneerd worden!
1. Oogmerk te schaden: je maakt gebruik van je subjectieve rechten met als enige doel iemand
anders schade toe te brengen
2. Afwezigheid van belang: twee of meer manier om je subjectieve rechten uit te oefenen  je
kiest voor de mogelijkheid die het meest schadelijk is voor de ander, ook al heb je er zelf
geen enkel belang bij
3. Abnormale rechtsuitoefening: je oefent je subjectieve rechten uit op een manier die afwijkt
van de aanvaarde manier van rechtsuitoefening
 Sanctie: herstel in natura (oorspronkelijke toestand)  niet mogelijk?  schadevergoeding!

Verschillende categorieën van subjectieve rechten 1. Politieke rechten: rechten die de burger kan uitoefenen tegenover de overheid
a. Politieke vrijheden: onaantastbare vrijheid voor de burgers (bv: vrijheid van
meningsuiting, vrijheid van onderwijs…)
b. Participatierechten (= politieke rechten in enge zin): mogelijkheid voor burgers om
deel te nemen aan het overheidsbeleid (bv: kiesrecht, recht om zich kandidaat te
stellen voor verkiezingen)
c. Sociaal-economische rechten: burgers mogen financiële tegemoetkomingen of
diensten vragen aan de overheid (bv: gratis onderwijs, steun voor behoeftigen…) 
wordt meestal gefinancierd door de burgers zelf door middel van belastingen
2. Burgerlijke rechten (= civiele rechten): rechten die burger tegenover medeburger kan
uitoefenen (medeburger kan ook overheid zijn als overheid een gebruik maakt van
machtspositie)
a. Persoonlijkheids- en familierechten: hebben betrekking op de beschikking over de
eigen persoon en op de staat van de persoon binnen de familie
 Persoonlijkheidsrechten: recht op het eigen lichaam, recht op zedelijke integriteit wat
betreft de naam, de privacy…
 Familierechten: rechten die voortvloeien uit het huwelijk, het ouderschap, de voogdij…
Opmerking: deze rechten eindigen bij de dood van de titularis ervan!
b. Zakelijke rechten: kennen de heerschappij toe over een goed (heerschappij kan
volledig of gedeeltelijk zijn)
c. Vorderingsrechten: bevoegdheid om iets van iemand anders te eisen
d. Intellectuele rechten: exclusieve heerschappij over een intellectuele creatie: naam,
logo, uitvinding…

Persoonlijkheids- en familierechten zijn extra-patrimoniaal (niet in geld waardeerbaar).
Zakelijke rechten, vorderingsrechten en intellectuele rechten zijn patrimoniale rechten
(= vermogensrechten)  financiële waarde + verhandelbaar  eindigen niet bij de dood van titularis
 gaan naar erfopvolgers
Som patrimoniale rechten
-Patrimoniale verplichtingen (schulden)
= Patrimonium / vermogen van een persoon

Privaatrecht: regelt de verhouding tussen burgers onderling
Publiek recht: regelt de verhouding tussen burger en overheid en verhoudingen tussen staten Nationaal recht: recht dat enkel binnen de grenzen van een staat geldt
Internationaal recht: grensoverschrijdend recht NATIONAAL RECHT 1. Nationaal privaatrecht
Het privaatrecht bepaalt:
 Welke subjectieve rechten burgers kunnen verwerven
 Hoe ze die subjectieve rechten kunnen verwerven
 Hoe en bij welke instellingen ze terecht kunnen als hun subjectieve rechten niet worden
gerespecteerd door medeburger
Contractuele vrijheid: personen zijn vrij om te bepalen welke afspraken er tussen hen gelden
Beschikken over subjectieve rechten  gebeurt via rechtshandelingen (overeenkomst,
testament…)  niet alle details vastgelegd?  regels van aanvullend (suppletief) recht 
algemeen aanvaarde oplossing voor datgene waarover niets werd afgesproken  men mag
ervan afwijken
Contractuele vrijheid is niet onbeperkt  beperking: morele, politieke, economische en sociale
redenen  regels van dwingend recht  men mag er niet van afwijken!

A. Burgerlijk recht: regelt meest elementaire verhoudingen tussen burgers (huwelijk,
erfenis, statuut van een persoon…)

De meeste geschillen worden beslecht door:
 Vredegerechten
 Rechtbanken van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank/familierechtbank)
 Hoven van beroep
B. Handels- en economisch recht: handelsrecht regelt statuut van handelaars en
commerciële activiteiten  geëvolueerd naar economisch recht  omvat
privaatrechtelijke en publiekrechtelijke regels
Economisch recht:
 Handelsrecht
 Marktrecht
 Ondernemingsrecht
Vennootschapsrecht
Steeds meer inmenging van overheid  marktrecht (mededingingsrecht en
consumentenrecht) Ondernemingsrecht: regels voor ondernemingen in moeilijkheden + vennootschapsrecht
Vennootschapsrecht: regels over de oprichting, organisatie en werking van
vennootschappen  bvba, nv, vof, cv…
 Handelsvennootschap: uitoefening van handelsactiviteit tot doel
 Burgerlijke vennootschap: uitoefening van niet-commerciële, burgerlijke activiteit tot
doel
De meeste procedures worden behandeld door:
 Rechtbanken van koophandel
 Hoven van beroep
C. Arbeidsrecht: regelt de verhouding tussen werkgever en werknemer
 Individueel arbeidsrecht: geheel van regels die betrekking hebben op een individuele
arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer  bepaalt rechten en plichten van
beide partijen
 Collectief arbeidsrecht: regels van toepassing op werkgevers en werknemers van een
bepaald bedrijf, bepaalde sector…  regels komen tot stand via onderhandelingen
tussen werknemersorganisaties (vakbonden), 1 of meerdere werkgever(organisatie) en
dikwijls ook de overheid  deze leiden tot collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s)
 impact op individueel arbeidsrecht
Arbeidsrecht + socialezekerheidsrecht = sociaal recht

Arbeidsrechtelijke geschillen worden meestal behandeld door:
 Arbeidsrechtbanken
 Arbeidshoven
D. Privaatrechtelijk procesrecht: regelt de organisatie en bevoegdheid van
privaatrechtelijke rechtscolleges en het verloop van privaatrechtelijke procedures
Privaatrechtelijke rechtscolleges zijn:
 Vredegerecht
 Rechtbank van eerste aanleg
 Rechtbank van koophandel
 Arbeidsrechtbank
 Arbeidshof
 Hof van beroep
 Hof van Cassatie (zitting houdend in privaatrechtelijke geschillen)
2. Nationaal publiek recht
Het nationaal publiek recht omvat regels over:
 De bevoegdheid en samenstelling van de overheidsorganen
 De verhouding tussen burger en overheid
Relatie burger – overheid (overheid – andere overheidsinstanties):
Publiekrechtelijke aard: de overheid heeft geprivilegieerde positie en kan rechten
en plichten opleggen aan haar burgers  geweldmonopolie: overheid kan
bijvoorbeeld grond onteigenen zonder te wachten tot de eigenaar vrijwillig
verkoopt  doel: algemeen belang beschermen
Privaatrechtelijke aard: de overheid koopt een stuk grond in plaats van het te
onteigenen  ze doet afstand van haar bevoorrechte positie
A. Grondwettelijk recht: alles wat in de Grondwet werd vastgelegd
Grondwet is de basiswetgeving van een land en regelt de inrichting van de staat (basisstructuur
van politieke en gerechtelijke instellingen en hun bevoegdheden) + enkele fundamentele rechten
van de burgers:
 Democratische rechten: deelname aan politiek beleid (stemrecht, recht om zich
kandidaat te stellen…)
 Politieke vrijheden: tegenover de overheid (persvrijheid, vrijheid van onderwijs…)
 Sociaal-economische en culturele grondrechten: (recht op sociale zekerheid)
B. Administratief recht (= bestuursrecht): regelt de inrichting en de werking van de
administratie (uitvoerende macht).
C. Fiscaal recht: bepaalt hoe de overheidsinkomsten gevormd en geïnd worden
 Vormen: aanslag, de vaststelling van de belastingen
 Innen: ontvanger van belastingen, fiscus
2 soorten belastingen:
 Directe belastingen: belastingen op het inkomen, winst of vermogen 
belastingplichtige stort deze onmiddellijk door aan btw-administratie (voorbeeld:
personenbelasting, vennootschapsbelasting…)