Cognitieve functiedomeinen – practicum psychodiagnostiek – SV 2019-2020
INHOUD
Herhaling Psychometrische eigenschappen ......................................................................................................................................................................................... 2
Diagnostische cyclus ............................................................................................................................................................................................................................ 2
Neuropsychologische diagnostiek ........................................................................................................................................................................................................ 3
Inleiding .......................................................................................................................................................................................................................................... 3
Vraagstellingen in de neuropsychologische diagnostiek ................................................................................................................................................................. 3
Functiedomeinen ............................................................................................................................................................................................................................ 3
Testbenaderingen bij neuropsychologisch onderzoek .................................................................................................................................................................... 3
Psychometrisch (kwantitatieve) testbenadering ........................................................................................................................................................................ 3
Niet-psychometrische (kwalitatieve) testbenadering ................................................................................................................................................................ 3
Een gecombineerde testbenadering .......................................................................................................................................................................................... 3
Aandachtspunten bij neuropsychologisch onderzoek ..................................................................................................................................................................... 4
Overzicht tests per functiedomein ................................................................................................................................................................................................. 4
Leidraad bij teksten neuropsychologische diagnostiek ................................................................................................................................................................... 4
Artikels Vlaamse normering ............................................................................................................................................................................................................ 6
Achtergrondinformatie bij de artikels ........................................................................................................................................................................................ 6
Bepalen van de ernst van een afwijking ..................................................................................................................................................................................... 7
Onderzoek van de aandacht ................................................................................................................................................................................................................ 7
Omschrijving van de aandacht ........................................................................................................................................................................................................ 7
Diagnostiek van de aandacht .......................................................................................................................................................................................................... 7
Aandachttests ................................................................................................................................................................................................................................. 7
Trail Making Test (TMT) P118-123 + D-Kefs trail Making Test P128-140 .................................................................................................................................... 7
Stroop Kleur Woord Test P143-150 + D-Kefs Color Word Interference Test P152-162 ............................................................................................................. 7
Bourdon Vos p165-172 + Bourdon Wiersma P 178 .................................................................................................................................................................... 7
Test of Everyday Attention (TEA-ch): p180-190 ......................................................................................................................................................................... 7
d2 – aandachts- en concentratietest P201-214 .......................................................................................................................................................................... 7
Onderzoek van het geheugen .............................................................................................................................................................................................................. 7
Geheugensystemen ........................................................................................................................................................................................................................ 7
Geheugenprocessen: encodering, consolidatie, retrieval ............................................................................................................................................................... 8
Diagnostische methoden ................................................................................................................................................................................................................ 8
Objectieve metingen: geheugentests......................................................................................................................................................................................... 9
Subjectieve en intersubjectieve (observatorische) metingen .................................................................................................................................................... 9
Geheugentests ................................................................................................................................................................................................................................ 9
15 Woorden Test = AVLT P224-230 ............................................................................................................................................................................................ 9
Verbale Leer en Geheugen Test P232-264 ................................................................................................................................................................................. 9
Benton Visual Retention Test P266-300 ................................................................................................................................................................................... 10
Rivermead Behavioral Memory Test P302-346 ........................................................................................................................................................................ 10
Onderzoek van de visuoconstructieve vaardigheden......................................................................................................................................................................... 10
Omschrijving ................................................................................................................................................................................................................................. 10
Tests voor visuconstructieve vaardigheden .................................................................................................................................................................................. 10
Complexe Figuur van Rey = CFT P348-370 ............................................................................................................................................................................... 10
Onderzoek van de executieve functies .............................................................................................................................................................................................. 10
Omschrijving ................................................................................................................................................................................................................................. 10
Onderzoek van de executieve functies ......................................................................................................................................................................................... 10
Testen voor executieve functies ................................................................................................................................................................................................... 10
Behavioural Assessment of the Dysexecutive Syndrom P376-395 ........................................................................................................................................... 10
Algemene neuropsychologische testbatterijen .................................................................................................................................................................................. 11
Kaufman Short Neuropsychological Assessment Procedure (K-SNAP) P398-434 ..................................................................................................................... 11
Diagnostiek van dementie ................................................................................................................................................................................................................. 11
Literatuur ...................................................................................................................................................................................................................................... 11
Diagnostische methoden .............................................................................................................................................................................................................. 11
Mini Mental State Examination (= MMSE) P454-461 ............................................................................................................................................................... 11
Amsterdamse Dementie Screeningtest (= ADS) P462-465 ....................................................................................................................................................... 11
Cognitieve Screening Test (= CST) P466-470 ............................................................................................................................................................................ 11
Camdex R/N en Camgoc P471-500 ........................................................................................................................................................................................... 11
Addenbrooke’s Cognitive Examination Revised (= ACE-R) P502-564 ....................................................................................................................................... 11
Cognitieve Testbatterij voor Senioren (= COTESS) P566-583 ................................................................................................................................................... 11
HERHALING PSYCHOMETRISCHE EIGENSCHAPPEN
Validiteit = meet de test wat hij pretendeert te meten ?
Diagnose: meten van een eigenschap:
o Inhoudsvaliditeit (contentvalidity) = test representatief voor de inhoud die men wil meten (vb. technisch lezen)?
o Begripsvaliditeit (constructvalidity)
Zijn de items representatief voor dit construct (vb. intelligentie) ?
Rechtstreekse methoden: 1. Experimenteel onderzoek, 2. Congruente versus discriminante validiteit,
3. Factoriële validiteit.
Onrechtstreekse methoden: 1. Onderzoek van de leeftijdsdifferentiatie, 2. Peiling van de innerlijke
standvastigheid
Prognose: meten van een ‘geschiktheid tot iets’:
o Predictieve validiteit = verband tussen testscore en het te bereiken criterium (vb. prestatie op IQ-test als
voorspeller van schoolse prestaties)
o Gelijktijdige validiteit (concurrent validity)
Betrouwbaarheid = verantwoord vaststellen van kenmerken van een persoon, meten zonder fouten
Test-hertestbetrouwbaarheid
o Toepassen van dezelfde test bij eenzelfde groep proefpersonen na een zeker tijdsinterval
o Hertestingcoëfficiënt of stabiliteitscoëfficiënt
Parallelmethode = het toepassen van de originele test en een equivalente test, met of zonder tijdsinterval tussen beide
Split-half betrouwbaarheid = splitsen van test in twee gelijkwaardige helften
Interitemstandvastigheid (interne consistentie)
o Correlatie tussen prestaties op items
(=doorgedreven splitsing)
o Enkel bij homogene testen
DIAGNOSTISCHE CYCLUS
Psychodiagnostiek is meer dan alleen maar
psychologische tests afnemen (= enge visie). Er
bestaan nog andere psychodiagnostische
methodes (vb: observatie, interactie, …). Bij de
enge visie wordt ook geen rekening gehouden
met
het
wetenschappelijk
onderbouwd
diagnostisch beslissingsproces.
Het diagnostisch proces is een ruimer
diagnostisch beslissingsproces dat uitgewerkt is
zoals een empirische cyclus (= dit is de methode
die gehanteerd wordt om aan wetenschappelijk onderzoek te doen en waarbij het formuleren en toetsen van hypothesen
centraal staat.
Testresultaten moeten steeds gekaderd worden binnen dit diagnostisch proces en met de interpretatie ervan ben je best
voorzichtig.
NEUROPSYCHOLOGISCHE DIAGNOSTIEK
INLEIDING
Onderzoeken afhankelijk van setting en context.
VRAAGSTELLINGEN IN DE NEUROPSYCHOLOGISCH E DIAGNOSTIEK
Redenen voor neuropsychologisch onderzoek:
1. Bijdragen aan een medische diagnose (= neurologisch en psychiatrisch)
a. Vaak gaat er neurologisch onderzoek aan vooraf. Psychodiagnostiek dient dan om dit onderzoek te controleren,
te verfijnen of aan te vullen.
b. Neuropsychologisch onderzoek. Vb: differentiaaldiagnose (dementie van vasculaire type of Alzheimertype?)
2. Evalueren van het cognitief en emotioneel functioneren van een patiënt.
a. Inzicht verkrijgen in de functiestoornissen en de gevolgen ervan op het emotionele functioneren van de patiënt.
b. Defecten en intacte functies in kaart brengen als aanknopingspunt voor begeleiding en behandeling.
c. Bepaalde behandelingen evalueren of het verloop van het ziekteproces in kaart brengen.
3. Implicaties van het neuropsychologisch testonderzoek voor het functioneren van de patiënt in het dagelijkse leven.
Predictie/voorspellen welke problemen de patiënt in zijn dagelijks leven zal ondervinden.
FUNCTIEDOMEINEN
Belangrijk principe = een representatieve testbatterij gebruiken dat op hersen- en gedragsniveau het functioneren van
een patiënt adequaat weergeeft. -> niet té veel testmateriaal gebruiken!
Volgende cognitieve functies kun je onderzoeken: aandacht & concentratie; snelheid van reageren; geheugenfuncties;
verbale functies; perceptuele functies; visuo-constructieve taken; psychomotorische functies; executieve functies;
motivatie en emotie.
TESTBENADERINGEN BIJ NEUROPSYCHOLOGISCH ONDERZOEK
Er zijn verschillende mogelijkheden om cognitieve functies te onderzoeken:
PSYCHOMETRISCH (KWAN TITATIEVE) TESTBENADERING
Kwantitatief en gestandaardiseerd het prestatieniveau van de patiënt vastleggen en evalueren. -> HOEVEEL?
Voordelen:
o Prestatieniveau kan vergeleken worden met anderen.
o Scores op verschillende (sub-)testen kunnen onderling vergeleken worden.
o Testprofiel heeft inzicht over intacte functies -> de mogelijkheden van de patiënt.
NIET-PSYCHOMETRISCHE (KWALITATIEVE) TEST BENADERING
Wijze waarop een test uitgevoerd wordt – het gedrag – staat centraal. -> HOE?
Observeren en analyseren
EEN GECOMBINEERDE TE STBENADERING
Kwantitatieve en kwalitatieve methoden groeien naar elkaar toe -> PROCESANALYSE
AANDACHTSPUNTEN BIJ NEUROPSYCHOLOGISCH O NDERZOEK
Scores nooit geïsoleerd interpreteren! Houdt rekening met eventuele stoorfactoren.
Stoorfactoren:
o Neurologische stoornissen: kan het afnemen van tests bemoeilijken of beperken.
o Emotionele factoren
Motivatie: ongemotiveerd -> kan een onbetrouwbare test opleveren. Idem bij tijdsdruk.
Faalangst: sommige tests zijn erg belastend/confronterend voor de patiënt en kan faalangst uitlokken
of versterken.
Aggravatie: klachten expressiever brengen dan ze werkelijk zijn.
Simulatie: aanwezigheid van klachten bewust/onbewust veinzen.
Emotionele preoccupaties: aandacht die een test vereist wordt afgeleid door zaken die buiten het
onderzoek liggen (vb: slecht nieuws gekregen, angst en depressie, …)
o Culturele achtergrond: taalproblemen, een minder prestatiegerichte instelling, beperkte ervaring, ongeschreven
omgangsregels (vb: man tegenover vrouwelijke testleider), …
o Perifere stoornissen: aandoening in de (zintuigelijke) kanalen die zorgen voor input/output naar hersenen.
Type fouten:
o Vals positieve diagnose: iemand ten onrechte als ‘ gestoord’ categoriseren.
o Vals negatieve diagnose: iemand ten onrechte als ‘normaal’ categoriseren.
OVERZICHT TESTS PER FUNCTIEDO MEIN
Cursus p 19 -> enkel tests die we aanleren staan hierin vermeld, er bestaan er namelijk veel meer.
LEIDRAAD BIJ TEKSTEN NEUROPSYCHOLOGISCHE DIAGNOSTIEK
Tekst 3: methoden in de neuropsychologische diagnostiek (cursus p 23 – 41)
1. Op welke informatiebronnen baseert de neuropsychologische diagnostiek zich?
a. Anamnese en heteroanamnese
b. Observaties
c. Onderzoeksmethoden (tests en vragenlijsten)
2. Wat is het belang van een anamnese bij neuropsychologisch onderzoek? O.b.v. observaties en antwoorden van de patiënt
kan je bepalen welke onderwerpen minder belangrijk zijn en welke onderwerpen er verdieping vragen. Daarnaast kan je
een indruk verkrijgen over de motivatie van de patiënt en de mate van inzicht in zijn situatie.
3. Welke zaken bevraag je in een anamnese? Welke oplossingen of aanpassingen de persoon al toepast om de gevolgen van
de cognitieve beperkingen te ondervangen, zodat hiermee rekening kan gehouden worden bij de verdere behandeling
en begeleiding of voorstellen daartoe. + zie kader 1 in cursus p 27 – 28
4. Waarom is het aangewezen een aanvullende heteroanamnese te doen?
a. Als er een beperkt ziekte-inzicht is bij de patiënt
b. Wanneer de onderzoeksvraag betrekking heeft op persoonlijkheidsveranderingen en problemen i.v.m. planning,
gedragsregulatie en sociaal onaangepast gedrag – dit kan in regel niet door patiënt zelf worden waargenomen.
c. Bij het beoordelen hoe de directe omgeving reageert op de problemen van de patiënt -> is er bezorgdheid en/of
voldoende ondersteuning.
De antwoorden van de patiënt zelf zijn subjectief, een heteroanamnese (familie of verzorger) dient als aanvulling. Dit kan
belangrijk zijn bij het inschatten van de ernst van de klachten en problemen om te vragen of en in hoeverre de klacht ook
feitelijk leidt tot verstoring van het dagelijkse functioneren.
5. Wat is het belang van een observatie bij neuropsychologisch onderzoek?
a. Inconsistenties in testprestaties en prestaties die over de hele linie beneden of juist boven verwachting kunnen
zijn beter begrijpen. (vb: is er sprake van faalangst?)
b. De beoordeling van werkhouding en werkwijze is het belangrijkste onderdeel van de observatie. De manier
waarop een testscore tot stand komt is minstens zo belangrijk als de score of prestatie op zich.
c. De mate van corrigeerbaarheid van de patiënt kan belangrijk zijn voor latere behandeling en begeleiding. Kan
hij gerustgesteld, gemotiveerd en bijgestuurd worden met behulp van aanwijzingen?
Cursus p 30 – 31: aandachtspunten bij neuropsychologische observatie
Document Outline
Herhaling Psychometrische eigenschappen
Diagnostische cyclus
Neuropsychologische diagnostiek
Inleiding
Vraagstellingen in de neuropsychologische diagnostiek
Functiedomeinen
Testbenaderingen bij neuropsychologisch onderzoek
Psychometrisch (kwantitatieve) testbenadering
Niet-psychometrische (kwalitatieve) testbenadering
Een gecombineerde testbenadering
Aandachtspunten bij neuropsychologisch onderzoek
Overzicht tests per functiedomein
Leidraad bij teksten neuropsychologische diagnostiek
Artikels Vlaamse normering
Achtergrondinformatie bij de artikels
Bepalen van de ernst van een afwijking
Onderzoek van de aandacht
Omschrijving van de aandacht
Diagnostiek van de aandacht
Aandachttests
Trail Making Test (TMT) P118-123 + D-Kefs trail Making Test P128-140
Stroop Kleur Woord Test P143-150 + D-Kefs Color Word Interference Test P152-162
Bourdon Vos p165-172 + Bourdon Wiersma P 178
Test of Everyday Attention (TEA-ch): p180-190
d2 – aandachts- en concentratietest P201-214
Onderzoek van het geheugen
Geheugensystemen
Geheugenprocessen: encodering, consolidatie, retrieval
Diagnostische methoden
Objectieve metingen: geheugentests
Subjectieve en intersubjectieve (observatorische) metingen
Geheugentests
15 Woorden Test = AVLT P224-230
Verbale Leer en Geheugen Test P232-264
Benton Visual Retention Test P266-300
Rivermead Behavioral Memory Test P302-346
Onderzoek van de visuoconstructieve vaardigheden
Omschrijving
Tests voor visuconstructieve vaardigheden
Complexe Figuur van Rey = CFT P348-370
Onderzoek van de executieve functies
Omschrijving
Onderzoek van de executieve functies
Testen voor executieve functies
Behavioural Assessment of the Dysexecutive Syndrom P376-395
Algemene neuropsychologische testbatterijen
Kaufman Short Neuropsychological Assessment Procedure (K-SNAP) P398-434
Diagnostiek van dementie
Literatuur
Diagnostische methoden
Mini Mental State Examination (= MMSE) P454-461
Amsterdamse Dementie Screeningtest (= ADS) P462-465
Cognitieve Screening Test (= CST) P466-470
Camdex R/N en Camgoc P471-500
Addenbrooke’s Cognitive Examination Revised (= ACE-R) P502-564
Cognitieve Testbatterij voor Senioren (= COTESS) P566-583
Home
Notificaties
Inloggen
Registreren
Saldo: €
Verdien geld
Aankopen
Verkoopstatistieken
Hoe het werkt
Instellingen
Uitloggen
Niet tevreden? Geld terug
Stuur bericht
Volgen
4 pagina's
5 downloads
Facebook
Twitter
Instagram
- Nederlands
Actie: ontvang 10% korting bij aankoop van 3 of meer items!